VĂN HÓA ONLINE – ĐIỂM NÓNG – THỨ HAI 11 SEP 2023
Ý kiến/Bài vở vui lòng gởi về Email: lykientrucvh@gmail.com
Hà Nội: TT Joe Biden nhắc đến hàng tỷ đôla và vấn đề nhân quyền
Những hình ảnh đầu tiên của Tổng thống Joe Biden ở Hà Nội
https://www.nhatbaovanhoa.com/a11941/nhung-hinh-anh-dau-tien-cua-tong-thong-joe-biden-o-ha-noi
Báo chí Việt Nam lược bỏ lời Tổng thống Biden về nhân quyền?
Việt Nam đầu tư ngược tại Mỹ.
Hà Nội đang nhắm vào 15,5 tỷ đôla!
VĂN HÓA ONLINE
11/9/2023
Tổng thống Joe Biden tổ chức họp báo tại Hà Nội vào ngày 10 tháng 9 năm 2023, trong ngày đầu tiên của chuyến thăm Việt Nam. Biden tới Việt Nam để tăng cường hợp tác giữa hai nước, trước tham vọng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực
Các trang như Tuổi Trẻ, Pháp Luật TP HCM, Lao Động và một số tờ báo khác đã kiểm duyệt lời của Tổng thống Joe Biden khi ông nhắc đến vấn đề nhân quyền.
Các tờ báo nói trên đã đăng "toàn văn phát biểu” của người đứng đầu tòa Bạch Ốc, sau cuộc khi hội kiến với Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng hôm 10/9/2023, nhưng khi đối chiếu các phiên bản trên cơ quan truyền thông Việt Nam với phiên bản do tòa Bạch Ốc đăng tải thì có sự chênh lệch.
Cụ thể, phát biểu của ông Biden nhắc đến vấn đề nhân quyền, nguyên văn trên website của tòa Bạch Ốc là:
“Tôi cũng đã nêu tầm quan trọng của việc tôn trọng nhân quyền là ưu tiên hàng đầu của cả chính quyền của tôi và của người dân Mỹ. Và chúng tôi sẽ tiếp tục đối thoại thẳng thắn về lĩnh vực này.” (nguyên văn tiếng Anh: "I also raised the importance of respect for human rights as a priority for both my administration and the American people. And we’ll continue to — our candid dialogue on that regard.")
Toàn bộ phát biểu - bản tiếng Anh - của hai nhà lãnh đạo được đăng trong mục: "Remarks by President Biden and General Secretary Nguyễn Phú Trọng of the Communist Party of Vietnam in Joint Press Statements" tại đây.
Tbt đảng CsVN Nguyễn Phú Trọng đón Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden tại phủ Chủ Tịch ở Hà Nội chiều 10/9/2023. CNN viết về cái bắt tay của hai nhân vật như sau: “Trọng tìm cách tâng bốc Biden, người đang phải đối mặt với những câu hỏi dai dẳng ở quê nhà về việc đã 80 tuổi và tái tranh cử vào năm tới. Trọng nói: “Bạn chưa già đi một ngày nào và tôi có thể nói rằng bạn trông thậm chí còn đẹp hơn trước”. “Tôi có thể nói rằng mọi đặc điểm của ngài Tổng thống đều đang bổ sung cho hình ảnh của ngài.” Biden cười khúc khích. (CNN - https://apnews.com/article/biden-vietnam-status-china-trade-ac8f9dd899f77910c42295769d3fedb6)
TT Joe Biden đặt vòng hoa trước bức phù điêu về cố Thượng nghị sĩ John McCain bên hồ Trúc Bạch, Hà Nội hôm 11/09/2023
Trong khi đó, phiên bản mà trang Tuổi Trẻ, Pháp Luật TP HCM hay Lao Động đăng, đã lược bỏ bớt nội dung, chỉ còn ngắn gọn là: “Tôi cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng quyền con người.”
Các trang báo này có thể khiến người đọc hiểu thiếu nội dung câu của tổng thống Mỹ khi ông nói là ông đã "nêu vấn đề nhân quyền với lãnh đạo VN và rằng hai bên sẽ tiếp tục đối thoại về nhân quyền chứ không chỉ nêu ra chung chung.
Nguồn hình ảnh, Chụp màn hình: Phiên bản của trang Tuổi Trẻ, Pháp Luật TP HCM hay Lao Động đăng, đã lược bỏ bớt nội dung.
Nguyên văn phát biểu của TT Joe Biden là: “I also raised the importance of respect for human rights as a priority for both my administration and the American people. And we’ll continue to — our candid dialogue on that regard.”
(Tôi cũng nêu tầm quan trọng của việc tôn trọng nhân quyền là ưu tiên hàng đầu của cả chính quyền của tôi và người dân Mỹ. Và chúng tôi sẽ tiếp tục - đối thoại thẳng thắn về vấn đề đó.)
Từ Boston, ông Phil Robertson, Phó Giám đốc Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) khu vực châu Á nói với BBC ngày 11/9:
“Bằng cách kiểm duyệt bất kỳ đề cập nào về nhân quyền khỏi các phương tiện truyền thông quốc gia đưa tin về bài phát biểu của Biden, chính phủ Việt Nam và Đảng Cộng sản cầm quyền đã bộc lộ bản chất thực sự của mình là một chế độ độc tài đàn áp nhân quyền.
"Hà Nội quyết tâm gạt nhân quyền sang một bên trong mối quan hệ đối tác song phương mới được nâng cấp và thật không may, có vẻ như chính phủ Hoa Kỳ đã sẵn sàng cho phép họ làm vậy," ông Robertson nhận định.
Trước khi phái đoàn cao cấp của Hoa Kỳ tới Hà Nội, nhà nước Việt Nam thả tự do sang Đức một nhà hoạt động tôn giáo, ông Nguyễn Bắc Truyển, và vợ.
Điều được các báo vùng Nam Á chú ý là khi nói chuyện với nhà báo ở Hà Nội, TT Biden kể lại rằng ông đã nêu vấn đề nhân quyền và tự do báo chí với Thủ tướng Modi của Ấn Độ khi dự hội nghị G20 ở Dehli.
Trong lịch trình dự kiến của Tổng thống Biden mà BBC tiếp xúc, ông Biden sẽ gặp đủ "tứ trụ" Việt Nam, đại diện lãnh đạo các bộ, ngành và doanh nghiệp Việt Nam-Mỹ. Trước khi rời sân bay Nội Bài, ông còn được cho là sẽ gặp gỡ cán bộ và gia đình Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam.
Như vậy, trong chuyến công du này, những hình ảnh và phát biểu công khai cho thấy người đứng đầu tòa Bạch Ốc có vẻ không gặp gỡ nhóm các tổ chức xã hội dân sự hay các nhà hoạt động, vốn là một thông lệ thường thấy của các quan chức cấp cao Mỹ khi đến Việt Nam.
Ông Robertson nói với BBC, trừ phi Quốc hội Hoa Kỳ nhanh chóng tìm được tiếng nói của mình, mọi hy vọng của người Việt Nam về việc Hoa Kỳ đẩy mạnh nhân quyền ở Việt Nam sẽ không còn nữa.
Từ khóa Trung Quốc 'chiếm sóng'
Nguồn hình ảnh, Getty Images. Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính gặp gỡ với các CEO tại Văn phòng Chính phủ ở Hà Nội ngày 11/9/2023
Với việc Hoa Kỳ nâng tầm quan hệ ngoại giao với cựu thù Việt Nam lên cấp cao nhất nhân chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Joe Biden, từ khóa về "Trung Quốc" dường như chiếm sóng khác các tựa đề của báo chí nước ngoài.
Việc Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ lên mức cao nhất - sánh ngang với Trung Quốc, Nga, Nam Hàn và Ấn Độ, khiến cho nhiều nhà quan sát cho rằng, Mỹ đang cố gắng ngăn chặn sức ảnh hưởng trên trường quốc tế của Trung Quốc.
Tổng thống Joe Biden nói với các phóng viên ở Hà Nội hôm 10/9/2023 tại họp báo rằng, hành động của Mỹ không phải nhằm kiềm chế hay cô lập Trung Quốc mà nhằm duy trì sự ổn định theo luật lệ quốc tế.
Trả lời câu hỏi của BBC hôm Chủ nhật, ông Biden nói với các phóng viên tại Hà Nội: “Tôi nghĩ chúng ta đã tư duy bằng nếp nghĩ của Chiến tranh Lạnh. Vấn đề không phải là như vậy mà là việc tạo ra sự tăng trưởng và ổn định kinh tế”.
Ông nói: “Tôi muốn thấy Trung Quốc thành công về mặt kinh tế, nhưng tôi muốn thấy họ thành công dựa trên luật lệ”.
Những dấu hiệu về mối quan hệ được cải thiện đã gây khó chịu cho Bắc Kinh, nước gọi đó là bằng chứng rõ ràng hơn về "tâm lý chiến tranh lạnh" của Mỹ.
Trang Wall Street Journal chạy tựa đề nói tới mục tiêu của ông Bden là tìm kiếm một quan hệ Mỹ-Việt mạnh hơn nhằm chống lại Trung Quốc (Biden Seeks Stronger Vietnam Ties in Bid to Counter China).
The New York Times đăng tít "Biden xây dựng mối quan hệ sâu sắc hơn với Việt Nam khi tham vọng của Trung Quốc ngày càng gia tăng".
Còn tựa đề "Hoa Kỳ nâng cấp quan hệ với Việt Nam khi Biden chỉ trích Trung Quốc vì 'thay đổi quy tắc'" là tựa đề trên trang Nikkei Asia.
Khi Hoa Kỳ và Việt Nam thông báo "xác lập quan hệ đối tác chiến lược, toàn diện", trang Financial Times ở Anh đã có bình luận, trích lời ông Peter Mumford, nhà phân tích tình hình Đông Nam Á thuộc Eurasia Group, nói rằng việc Hoa Kỳ-Việt Nâm đạt quan hệ mới này "vừa nhờ Hoa Kỳ kiên trì, vừa do Trung Quốc tính toán sai".
Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang, nhà nghiên cứu là khách mời (visiting fellow) thuộc Viện ISEAS Singapore nhận xét với BBC hôm 01/09 rằng, quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam từ thời Tổng thống Donald Trump tới thời Tổng thống Joe Biden, ưu tiên hàng đầu không phải là hồ sơ nhân quyền của Việt Nam, mà là việc liệu Việt Nam có vai trò như thế nào trong các chiến lược nêu trên.
"Chúng ta thấy rõ điều đó ở việc Tổng thống Joe Biden thiết lập Hội nghị dân chủ toàn cầu và đưa ra những diễn ngôn về dân chủ. Tuy nhiên, khi nói tới Việt Nam, ông luôn nhấn mạnh mục tiêu về hợp tác kinh tế, quân sự, an ninh quốc phòng, còn nhân quyền không được đặt là yếu tố ưu tiên," ông Nguyễn Khắc Giang nhận định.
Tiến sĩ Giang dẫn chứng thêm, những chuyến thăm Việt Nam của lãnh đạo cấp cao khác của Mỹ như Ngoại trưởng Antony Blinken cũng không nhắc nhiều đến nhân quyền. Vì lẽ đó, với việc ông Biden chỉ đến Việt Nam trong vòng một ngày, khả năng có những cuộc gặp với giới xã hội dân sự hay có những hành động, tuyên bố lớn về nhân quyền "sẽ là thấp".
Thêm nữa, mục đích của ông Biden đến Việt Nam là để nâng cấp quan hệ đôi bên trong nỗ lực kiềm tỏa sự trỗi dậy của Trung Quốc, nên việc gặp gỡ những nhà hoạt động nhân quyền sẽ đưa ra tín hiệu không tích cực đối với Việt Nam. Vì thế, ông Biden có thể sẽ tránh điều đó, theo TS Giang.
Trước chuyến thăm Hà Nội của Tổng thống Joe Biden, Trung Quốc liên tiếp kêu gọi Việt Nam "củng cố niềm tin chính trị". Trưởng Ban Liên lạc Đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Lưu Kiến Siêu đã gặp TBT Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng hôm 5/9/2023.
Nhân quyền Việt Nam bị lu mờ
Một số người cho rằng hồ sơ nhân quyền của Việt Nam sẽ được coi là điểm quan ngại và bất đồng giữa hai nước, với việc Washington chỉ trích Hà Nội không khoan nhượng đối với những người bất đồng chính kiến và thường xuyên bỏ tù cũng như sách nhiễu những người dám lên tiếng.
Tuy nhiên, vấn đề nhân quyền có vẻ bị Việt Nam "ngó lơ" như cách nước này thường làm trước đó, dù chính quyền Mỹ hay các tổ chức nhân quyền quốc tế lên tiếng kêu gọi.
Trong tuyên bố của tòa Bạch Ốc về quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Hoa Kỳ-Việt Nam cũng nói rằng, Tổng thống Biden nhấn mạnh tính phổ quát của nhân quyền và tầm quan trọng của sự hợp tác song phương "nhằm thúc đẩy nhân quyền và các quyền tự do cơ bản, bao gồm quyền tự do ngôn luận, lập hội, hội họp ôn hòa, tôn giáo hay tín ngưỡng, trong và ngoài nước."
Thông cáo này của tòa Bạch Ốc không được báo chí trong nước đăng tải hay trích dẫn, từ khóa "nhân quyền" cũng khá ít ỏi so với các vấn đề như hợp tác thương mại, đầu tư kinh tế; công nghệ khoa học hay giáo dục.
Trước đó, ông David Hutt, nhà báo từng làm việc tại Á châu, chuyên viết trong mục 'Đông Nam Á' của trang The Diplomat, nhận định với BBC rằng chính quyền của Đảng Cộng sản sẽ theo dõi và canh giữ chặt chẽ các nhà hoạt động nổi tiếng trong khoảng thời gian người đứng đầu Nhà Trắng ở Hà Nội.
"Sau đó, tổng thống Hoa Kỳ thường nói những lời hoa mỹ về việc tôn trọng nhân quyền. Rồi chính phủ và truyền thông Việt Nam phớt lờ những bình luận đó. Mỹ giả vờ ủng hộ dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam còn Hà Nội thì phớt lờ điều này - hiện đã là một trò chơi đã được thiết lập khá tốt," ông Hutt nhận định.
Cây viết David Hutt nhận xét với BBC rằng, Washington muốn có sự phát triển ổn định trong quan hệ với Việt Nam, chỉ thay đổi hiện trạng một chút.
"Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện chính là củ cà rốt mà [Hà Nội] đã treo lơ lửng trước mặt Washington trong nhiều năm, và là một trong những lý do khiến Hoa Kỳ vì lợi ích cá nhân mà không chỉ trích hành động của Đảng Cộng sản Việt Nam như họ đáng ra phải làm," ông nói.
"Tuy nhiên, việc Việt Nam trở thành "đối tác chiến lược toàn diện" với Hoa Kỳ sẽ khiến Washington không còn động cơ phải lấy lòng Hà Nội nữa," ông Hutt kết luận.
Nguồn hình ảnh, Getty Images. Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng chào mừng TT Joe Biden bằng tiệc chiêu đãi cấp Nhà nước ngày 11/9/2023
Hôm 01/09, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) kêu gọi Tổng thống Biden nêu lên những quan ngại về nhân quyền một cách công khai cũng như riêng tư với chính phủ Việt Nam.
Phil Robertson, phó giám đốc châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết: “Tổng thống Biden nên nói rõ với các nhà lãnh đạo Việt Nam rằng mối quan hệ chặt chẽ hơn phụ thuộc vào những cải thiện cụ thể và có thể kiểm chứng được trong hồ sơ nhân quyền của Việt Nam”. “Hoa Kỳ không nên gạt bỏ những quan ngại về nhân quyền khi tìm cách mở rộng quan hệ đối tác ngoại giao và kinh tế với Hà Nội.”
Vài ngày trước chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden tới Việt Nam, một ủy ban của chính phủ Hoa Kỳ đã cáo buộc Hà Nội vi phạm các cam kết đảm bảo quyền tự do tôn giáo.
Trong một báo cáo hôm 5/9, Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ (USCIRF) cho biết kể từ khi Washington đưa Việt Nam ra khỏi danh sách “các quốc gia đặc biệt quan tâm” (CPC) về tự do tôn giáo vào năm 2006, chính quyền Hà Nội đã tạo ra “nhiều không gian hơn trong một số lĩnh vực" để thể hiện niềm tin.
Thế nhưng, “cuộc đàn áp xã hội dân sự gần đây, áp lực gia tăng đối với các cộng đồng tôn giáo độc lập, các báo cáo đáng báo động về việc cưỡng ép từ bỏ đức tin và các vi phạm tự do tôn giáo ngày càng gia tăng khác đã tạo nên một sự đảo ngược rõ ràng quỹ đạo vốn từng tích cực”, dẫn báo cáo.
Việt Nam đang giam giữ ít nhất 159 tù nhân chính trị – những người bị cầm tù vì thực hiện các quyền dân sự và chính trị cơ bản một cách ôn hòa. Ít nhất 22 người khác đang bị giam giữ để chờ cảnh sát điều tra và xét xử cuối cùng trước tòa án cầm quyền do Đảng Cộng sản kiểm soát, theo HRW.
+++++++++++++++++++++++++++++++++
Tòa Bạch Ốc: Vietnam Airlines mua 50 máy bay 737 Max của Boeing
11/09/2023
Tổng thống Mỹ Joe Biden hội đàm với Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, ngày 11/9/2023. (ct: Bức hình của Reuters cho thấy cách ngồi của ông Chính oai phong bệ vệ ra phết!!! Nước Việt Nam chưa bằng một góc của tiểu bang California mà cứ tưởng là to lớn lắm!!!
Hôm 11/9, Nhà Trắng (ct của VHO: Tòa Bạch Ốc) cho biết hãng hàng không Vietnam Airlines mua 50 máy bay 737 Max của nhà sản xuất máy bay Boeing của Mỹ trị giá 7,8 tỷ đôla, trong lúc doanh nghiệp hai nước tìm cơ hội giao thương, ký kết thỏa thuận.
Một tuyên bố của Tòa Bạch Ốc cho biết sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính với lãnh đạo doanh nghiệp: “Tổng thống và Thủ tướng hoan nghênh thỏa thuận mang tính bước ngoặt giữa Boeing và Vietnam Airlines trị giá 7,8 tỷ đôla sẽ hỗ trợ hơn 30.000 việc làm tại Hoa Kỳ”.
Cả Boeing và Vietnam Airlines chưa trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận của Reuters về thương vụ này. Thỏa thuận giữa hai công ty được Tòa Bạch Ốc công bố hôm 10/9.
Theo Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), Việt Nam là thị trường hàng không phát triển nhanh thứ năm thế giới vào năm 2022 khi dỡ bỏ các hạn chế đi lại liên quan đến COVID-19, dự đoán nước này sẽ phục vụ 150 triệu hành khách vận tải hàng không vào năm 2035.
Boeing cũng có thỏa thuận với đối thủ của Vietnam Airlines là VietJet để bán 200 máy bay 737 MAX của hãng này.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden có chuyến thăm Hà Nội từ ngày 10 tới 11/9, cùng với các giám đốc điều hành hàng đầu của các công ty tận dụng cơ hội đó để củng cố quan hệ đối tác kinh doanh.
Các thỏa thuận khác được Tòa Bạch Ốc tiết lộ trong chuyến thăm của ông Biden bao gồm các kế hoạch của Microsoft nhằm tạo ra một “giải pháp dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) tổng quát phù hợp với Việt Nam và các thị trường mới nổi” và Nvidia hợp tác với FPT của Việt Nam, Viettel và Tập đoàn VIC, công ty mẹ của VinFast, về AI.
Các giám đốc điều hành cấp cao của Google, Intel, Amkor, Marvell, GlobalFoundries và Boeing vừa tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Đổi mới & Đầu tư, tháp tùng trong chuyến thăm Hà Nội của Tổng thống Biden.
Phía các doanh nghiệp Việt Nam, ngoài Vietnam Airlines, còn có nhà sản xuất ôtô điện VinFast, tập đoàn viễn thông FPT, công ty nền tảng ví điện tử MoMo, tập đoàn công nghệ và Internet VNG.
Ông Biden nhắc lại tại hội nghị với lãnh đạo doanh nghiệp rằng hai nước đang tăng cường hợp tác trong lĩnh vực điện toán đám mây, chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, đồng thời nhấn mạnh Việt Nam rất quan trọng đối với nguồn cung cấp khoáng sản thiết yếu.
Cuộc gặp diễn ra sau sự nâng cấp lịch sử về quan hệ ngoại giao đã được nhất trí hôm 10/9, nhấn mạnh mong muốn của Hoa Kỳ nhằm tăng cường vai trò toàn cầu của Việt Nam. Điều này đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực sản xuất chip khi Washington đang tìm cách giảm mức độ rủi ro liên quan đến Trung Quốc của ngành này, bao gồm cả xung đột thương mại và căng thẳng về Đài Loan.
Tòa Bạch Ốc cũng công bố kế hoạch của Microsoft nhằm tạo ra một “giải pháp dựa trên AI mang tính sáng tạo phù hợp với Việt Nam và các thị trường mới nổi”.
Tập đoàn Nvidia cũng sẽ hợp tác với FPT, Viettel và VinGroup, công ty mẹ của VinFast, về AI tại Việt Nam.
Tòa Bạch Ốc cũng nhấn mạnh số lượng đầu tư liên quan đến chip của các công ty Mỹ tại Việt Nam, bao gồm cả kế hoạch của Marvell và Synopsys nhằm xây dựng các trung tâm thiết kế chip tại nước này.
Một nhà máy mới của Amkor trị giá 1,6 tỷ đôla gần Hà Nội sẽ lắp ráp, đóng gói và thử nghiệm chip sẽ bắt đầu hoạt động vào tháng 10.
Giá trị đầu tư này tương đương với nhà máy lắp ráp chip trị giá 1,5 tỷ đôla của Intel ở miền Nam đất nước - nhà máy lớn nhất thế giới của công ty. Các nguồn tin cho biết đầu năm nay rằng Amkor có thể được mở rộng.
Tòa Bạch Ốc cũng cho biết, tập đoàn Honeywell của Hoa Kỳ sẽ hợp tác với một đối tác Việt Nam để triển khai dự án thí điểm phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng pin đầu tiên của Việt Nam.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken và Bộ trưởng đầu tư Việt Nam Nguyễn Chí Dũng chủ trì cuộc họp, sau đó là các cuộc thảo luận với Tổng thống Biden và Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính.
Theo một tuyên bố của Chính phủ, ông Dũng cũng phát biểu tại cuộc họp rằng ông hy vọng các công ty Việt Nam có thể mở rộng ở Hoa Kỳ và tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
+++++++++++++++++++++++++++++
Hà Nội đang nhắm vào 15,5 tỷ đôla!
Mỹ muốn hợp tác 'chống biến đổi khí hậu với VN' nhưng Hà Nội có thật lòng?
10 tháng 9 2023
Khi Tổng thống Biden tới Việt Nam vào 10/9, một trong những mục tiêu chiến lược khi hai nước nâng tầm quan hệ là cùng 'chiến đấu chống lại biến đổi khí hậu', theo thông cáo của Nhà Trắng.
Hồi tháng 12/2022, Việt Nam đã đặt một chân vào cam kết này khi ký thỏa thuận Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng gọi tắt là JETP trị giá hơn 15,5 tỷ USD để chuyển đổi từ than sang năng lượng sạch.
Báo Chính phủ Việt Nam hôm 21/6 dẫn lời Đại sứ Việt Nam tại Pháp Đinh Toàn Thắng nói "với Chương trình JETP, Việt Nam sẽ chứng minh rằng tăng trưởng kinh tế không song hành với tiêu thụ năng lượng nhiên liệu hóa thạch."
Nhưng trong những năm 2021 - 2022, Việt Nam cho bỏ tù các nhà hoạt động môi trường tiêu biểu, trong đó có các bà Hoàng Minh Hồng, Ngụy Thị Khanh, các ông Đặng Đình Bách, Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương. Đến nay mới chỉ có bà Khanh được trả tự do sau khi thụ án 16 tháng tù.
Tất cả những người này đều từng tích cực vận động để Việt Nam loại bỏ dần sử dụng than. Tất cả đều bị kết tội 'trốn thuế'.
Mới đây, gia đình ông Đặng Đình Bách cho BBC hay ông bị đánh đập trong tù, cơ thể có nhiều vết thương, sức khỏe sụt giảm nghiêm trọng.
'VN cần giúp người dân hiểu 15,5 tỷ USD tài trợ cho năng lượng sạch được tiêu vào đâu'
Vậy mục tiêu hợp tác chống biến đổi khí hậu của Việt Nam và Mỹ sẽ trông như thế nào khi những người lẽ ra có thể đóng vai trò chủ đạo trong giám sát độc lập quá trình này đang ngồi tù trong những hoàn cảnh như vậy?
Chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Biden và việc hai nước nâng cấp quan hệ lên tầm chiến lược có giúp ích gì cho hai bên trong cam kết chống biến đổi khí hậu và cải thiện môi trường dân chủ ở Việt Nam?
'Hà Nội chỉ cần tiền'?
Ngay trước chuyến thăm của ông Biden, một số tổ chức quốc tế đã thành lập nhóm mang tên gọi Liên minh 5 Việt Nam nhằm kêu gọi sự chú ý của quốc tế về cái mà họ gọi là 'chuyển đổi năng lượng không công bằng' ở Việt Nam.
Nguồn hình ảnh, Kornkan. Việt Nam cam kết chuyển đổi từ than sang năng lượng sạch nhưng ai sẽ giám sát việc sử dụng số tiền 15,5 tỷ USD mà các nước giàu tài trợ cho VN để thực hiện cam kết này vẫn còn là một câu hỏi
Ông Phil Roberton, Phó giám đốc châu Á của Human Rights Watch (HRW), thành viên của Liên minh 5 Việt Nam, nói với BBC rằng với việc bỏ tù các nhà hoạt động môi trường, Hà Nội dường như chỉ 'lợi dụng Mỹ' để được rót thêm tiền chứ không thực sự quan tâm tới các giải pháp chống biến đổi khí hậu.
Số liệu thống kê của các tổ chức nhân quyền chỉ ra rằng Việt Nam hiện giam giữ gần 200 tù nhân chính trị, trong đó chưa tính tới những người bị chính quyền 'bịt miệng' hoặc bị bắt phải sống lưu vong.
"Việt Nam chưa bao giờ là một ngọn hải đăng về nhân quyền, nhưng tình hình còn tệ hơn kể từ năm 2016 khi phe theo đường lối cứng rắn của ông Nguyễn Phú Trọng lên nắm quyền. Việc đàn áp này càng được tăng cường khi ông Trọng củng cố quyền lực của mình bằng cách viết lại các quy định của Đảng để tự cho mình thêm nhiệm kỳ vốn chưa từng có tiền lệ," ông Ben Swanton, đồng giám đốc Project 88 nói với BBC.
Nguồn hình ảnh, Kornkan. Bốn nhà hoạt động môi trường (từ trái qua): Mai Phan Lợi, Đặng Đình Bách, Bạch Hùng Dương, Ngụy Thị Khanh cùng chịu án tù vì tội trốn thuế. Trong số này, chỉ có bà Khanh mới được trả tự do hôm 13/5/2023
Trong hoàn cảnh đó, ông Phil Robertson cho rằng Mỹ đơn giản là chưa làm đủ mạnh để yêu cầu Việt Nam cải thiện nhân quyền một cách có hệ thống.
"Phản ứng thích hợp của Hoa Kỳ sẽ là tạo ra một loạt các tiêu chuẩn nhân quyền mà Việt Nam phải đáp ứng để nâng cấp mối quan hệ, nhưng cách tiếp cận đó đã bị ném ra ngoài cửa sổ vì nỗi ám ảnh của Tòa Bạch Ốc về việc tìm kiếm đồng minh trong cuộc ganh đua của mình với Trung Quốc," ông Robertson nói với BBC.
Trong khi đó, ông Josh Klemm, đồng giám đốc Tổ chức Sông ngòi Quốc tế, đồng thời là thành viên Liên minh 5 Việt Nam, chỉ ra rằng Việt Nam là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất do tác động của biến đổi khí hậu.
"Chính vì thế, Việt Nam cần các nhà hoạt động môi trường, các lãnh đạo khí hậu nếu chính phủ thực sự nghiêm túc trong việc tìm ra các giải pháp để ứng phó với biến đổi khí hậu. Những người hiện đang bị tù là những người đã giúp nâng cao nhận thức về các tác động nguy hiểm của than tại Việt Nam và đã cống hiến nhiều năm để đưa ra các giải pháp thay thế cho nhu cầu năng lượng sạch của đất nước," ông Josh Klemm đưa ra nhận định với BBC.
'Lạc quan một cách thận trọng'
Bàn về vai trò của Tổng thống Mỹ Joe Biden trong nỗ lực chống biến đổi khí hậu của cả hai bên, đặc biệt là cam kết chuyển đổi sang năng lượng sạch của Việt Nam, ba nhà quan sát quốc tế mà BBC trao đổi đưa ra cái nhìn không mấy lạc quan.
Ông Josh Klemm, trong khi thừa nhận rằng việc dự kiến nâng cấp mối quan hệ lên thành đối tác chiến lược là một thời khắc quan trọng để chỉ ra rằng cam kết chống biến đổi khí hậu của cả hai nước, bao gồm Thỏa thuận JETP, là vô cùng ý nghĩa, thì việc bỏ tù các nhà hoạt động môi trường khiến các cam kết này có vẻ chẳng có ý nghĩa gì, cũng không 'công bằng' hay 'chiến lược' như tên gọi của nó.
Ông Josh Klemm nói rằng ông 'lạc quan một cách thận trọng' vào việc chính quyền Biden sẽ nhận ra vai trò to lớn của các nhà hoạt động khí hậu Việt Nam để tìm mọi cách để họ được trả tự do.
Còn theo ông Robertson, Hoa Kỳ có thể soạn thảo một thỏa thuận cho gói tài trợ JETP nhằm giải quyết các vấn đề về tính minh bạch và cụ thể hóa mục đích sử dụng số tiền đó.
Nhưng ông Robertson đặt câu hỏi là vấn đề nằm ở chỗ, sau khi 15,5 tỷ USD được chuyển cho Việt Nam, ai sẽ là cơ quan giám sát để đảm bảo số tiền đó không không bị lạm dụng?
"Đó là lý do tại sao cần phải có chỗ trong bàn đàm phán cho các nhóm xã hội dân sự Việt Nam. Các chương trình JETP không thể được thực hiện sau cánh cửa đóng kín, đó sẽ là công thức dẫn đến thảm họa," ông Robertson nói.
Ai sẽ là 'quân bài mặc cả'?
Đến hẹn lại lên, cứ mỗi dịp có chính khách nước ngoài, đặc biệt là Mỹ, tới Việt Nam, một câu hỏi lại được đặt ra là tù chính trị nào sẽ được trả tự do để đổi lấy một vài điều kiện trong hợp tác giữa hai bên.
Theo ông Robertson, Việt Nam có thể trả tự do cho một hoặc hai nhà bất đồng chính kiến hoặc buộc họ đi lưu vong trước khi Tổng thống Biden tới Hà Nội vào Chủ Nhật 8/9, nhưng ông "chưa nhận được bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy các nhà hoạt động về biến đổi khí hậu nằm trong số những người được xem xét trả tự do như vậy."
"Hơn nữa, nếu bất kỳ nhà hoạt động biến đổi khí hậu nào được thả thì họ sẽ coi việc rời khỏi đất nước là cái giá của tự do.
"Việt Nam sử dụng các tù nhân chính trị nổi tiếng của mình như một quân bài mặc cả với Mỹ, hoạt động theo cách đổi chác thay vì đồng ý với một khuôn khổ về nhân quyền có thể dẫn đến thay đổi có hệ thống. Và một khi họ để một nhà hoạt động ra đi, những người mới sẽ bị bắt để thay thế những người đã ra đi," ông Robertson nói.
Cả ba nhà quan sát quốc tế mà BBC phỏng vấn đều đồng tình rằng điều ông Biden cần làm trong chuyến thăm Việt Nam lần này là yêu cầu Việt Nam trả tự do cho các nhà hoạt động "ngay lập tức và vô điều kiện".
Bên cạnh đó, họ cần được bảo vệ khỏi sự giám sát, quấy rối và lạm dụng, đồng thời được đảm bảo giành một vai trò quan trọng trong việc giám sát chương trình JETP.
"Những việc này như vậy phải được thể hiện bằng văn bản chứ không chỉ là thỏa thuận bằng lời nói giữa ông Biden và Tổng Bí thư ĐCSVN Nguyễn Phú Trọng," ông Phil Robertson nói.
Bình luận về vấn đề này với BBC, ông Ben Swanton của Project 88 nói:
"Khi Tổng thống Biden chuẩn bị đến Việt Nam, ông có thể làm nhiều điều hơn là chỉ nói suông về nhân quyền. Ông ta nên đặt nhân quyền làm trọng tâm trong việc nâng cấp quan hệ ngoại giao bằng cách yêu cầu:
"Trả tự do cho các tù nhân chính trị, đảm bảo tạm ngưng các vụ bắt giữ các nhà hoạt động nhân quyền, ân xá cho tất cả tù nhân chính trị trước khi bán vũ khí cho Việt Nam."
Ông Swanton nói rằng ông cảm thấy 'phẫn nộ' khi Tổng thống Biden đã chọn nâng cấp quan hệ ngoại giao với Việt Nam vào thời điểm mà nước này "đang tiến hành đàn áp tàn bạo đối với các nhà hoạt động, bất đồng chính kiến và xã hội dân sự."
"Năm 2021, Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Marc Knapper phát biểu tại một buổi đề cử ứng viên tại Ủy ban Thượng viện về Quan hệ đối ngoại của Mỹ rằng nếu được đề cử, 'Tôi sẽ gây sức ép lên chính phủ Việt Nam về việc tôn trọng tự do biểu đạt, lập hội, nhóm họp ôn hòa, và tự do tôn giáo.... Chỉ khi chúng ta thấy những tiến bộ đáng kể về nhân quyền thì mối quan hệ đối tác của chúng ta mới đạt được tiềm năng tối đa. Tuy nhiên, dù không có tiến bộ nào, Tổng thống Biden vẫn chọn nâng cấp quan hệ ngoại giao với Việt Nam."
Cũng theo ông Swanton, trong khi nhân quyền bị xếp sang một bên thì hợp tác quân sự hai nước ngày càng được mở rộng.
Năm 2015, hai nước đã thông qua Tuyên bố Tầm nhìn chung về Hợp tác Quốc phòng, bao gồm danh sách 12 lĩnh vực hợp tác.
Kể từ đó, ba tàu sân bay Mỹ đã đến thăm Việt Nam. Sau đó vào tháng 12 năm 2022, Việt Nam đăng cai tổ chức một hội chợ vũ khí quốc tế lớn. Các quan chức quân sự Việt Nam đã nói công khai về sự cần thiết phải đa dạng hóa việc mua sắm quân sự của Việt Nam.
Sau triển lãm, các hãng quốc phòng Mỹ Lockheed Martin, Boeing, Raytheon và Textron đã có cuộc hội đàm với các quan chức này về việc bán trực thăng và máy bay không người lái cho Việt Nam.
