"VĂN HÓA ONLINE-CALIFORNIA" THỨ HAI 27 MAR 2017
Về chuyện phê bình sách trên Amazon.com
TRẦN ANH-TUẤN
Hai tuần nay khi rảnh tôi hay vào liên mạng Amazon. com để theo dõi phản ứng của độc giả về một sử phẩm Việt ngữ mới xuất bản tại Mỹ. Không biết có bao nhiêu người mua sách, nhưng phần phản hồi cả mười ngày nay không thấy có thêm ai chia sẻ. Đây không phải là một dấu hiệu tốt cho công cuộc nghiên cứu của người gốc Việt tại Hoa Kỳ.
Nhân tiện đã vào liên mạng này, tôi chuyển sang xem phản ứng của độc giả về một tác giả gốc Việt khác vừa được giải thưởng cao quí Pulitzer về văn chương năm 2016.
Đó là tác giả Viet Thanh Nguyen và sách được giải là quyển tiểu thuyết The Sympathizer.
Sách viết bằng Anh ngữ và chưa tới hai năm đã tái bản thêm hai lần. Ấn bản bìa cứng lần đầu xuất bản tháng Tư năm 2015 chỉ có 3 phản hồi từ độc giả. Nhưng ấn bản bìa mềm xuất bản tháng Tư năm 2016 có tới 1.394 độc giả gửi bài nhận định, tính đến hôm nay, ngày 23.3.2017. Số lượng phản hồi tiếp tục tăng lên hàng ngày là chỉ dấu của một xã hội văn minh biết trọng những giá trị tinh thần với thú vui mua sách và đọc sách, không phải một tập thể chỉ biết đắm mình trong cuộc sống vật chất.
Trang mạng của Amazon.com dành chỗ cho phản hồi của độc giả chiếm đến 119 trang in và còn tiếp tục tăng thêm mỗi ngày, có thể nói là một quyển sách thứ hai sau nguyên tác.
Đa số độc giả phản hồi, chính xác là 56%, xếp sách vào loại xuất sắc 5 sao trong thang xếp hạng từ 1 đến 5 sao.
Điển hình những lời khen ngợi sách như, nguyên văn, If I were stuck on a island with only this book, my life would be completely satisfied của một độc giả tên Alex đăng trên liên mạng Amazon.com ngày 20.3.2017.
Hay như nhận định của một độc giả khác, Fabio Steinberg, xuất hiện ngày 18.3.20: This is a masterpiece from the beginning to the end. The book enlightens and entertains, and explains why good literature will never die.
Còn nữ độc giả tên Tonya Pinkins gửi lời ca tụng ngày 14.3.2017, nguyên văn: This is one of the finest books I have ever read... I highlighted most of the book because the language is so masterful...
Ngoài ra, ngày 15.3.2017, độc giả có tên là Robert L. Bowie không màng công khó, bỏ nhiều thời giờ phân tích và gửi vào Amazon.com những ưu điểm của tác phẩm. Phản hồi của Robert L. Bowie dài tới 5 trang với tựa đề (Tác giả) Has an excellent grasp of English and vast insights into American culture.
Dĩ nhiên, không một tác giả nào hay một quyển tiểu thuyết nào có thể làm vừa lòng tất cả độc giả. The Sympathizer đạt nhiều giải thưởng văn chương của Mỹ này cũng vậy. Theo Amazon.com, trong số 1.394 người nhận định, có 56% là xếp sách vào hàng tuyệt tác 5 sao, còn 4 sao có 23%, 3 sao có 11%, 2 sao có 5% , và 1 sao có 5%.
Số độc giả đánh giá The Sympathizer thấp nhất (1 sao trong bảng lượng định 5 sao) lên tới 55 người. Nói chung, những độc giả không thích quyển tiểu thuyết này -có người nói thẳng ra, "I hate it"- chia sẻ nhiều lý do khác nhau khiến họ không thích.
Nhiều người chê sách đầy những cảnh bạo lực. Có người xét thấy cốt chuyện rườm rà đọc rất mệt.
Có người chê việc lạm dụng hình dung từ (adjectives). Độc giả này nhận xét, đọc hình dung từ đầu tiên thì còn thấy sự sáng tạo của tác giả, nhưng đến hình dung từ thứ 500 thì, nguyên văn, "silly!"
Có người nhận xét tác giả xính sử dụng ngôn từ hoa mỹ mà... không có nghĩa lý gì cả, nguyên văn "An impressive display of prose and vocabulary full of sound and fury signifying nothing."
Một số không ít độc giả chê trách tác giả viết văn mà thiếu dấu chấm câu, đối thoại không để trong ngoặc kép, không ngắt các đọan văn khác nhau bằng cách xuống hàng... khiến sách rất khó đọc, nhất là đọc cho đến hết.
Một độc giả gốc nhà binh, đại tá Thủy Quân Lục Chiến hồi hưu tên là Art Loughry phê bình không phải cách viết mà chính cái không khí bài Mỹ đã khiến sách chỉ là một thứ rác rưởi "trash." Người lính già này giận dữ lớn tiếng rằng sách không có đến một chữ, ông ta nhắc lại, không một chữ, đổ lỗi cho sự bại trận của Sài Gòn, và ghi công cho người Mỹ đã bảo vệ xóm làng, đã chiến đấu trong khi người Việt không chiến đấu.
Lạ lùng là có người xếp sách vào hạng 1 sao dù, nguyên văn, I do not own this book, and I have not read it (Tôi không có quyển sách, và tôi chưa hề đọc nó). Thật chẳng hiểu ý người này thế nào. Hay họ coi sách không đáng mua? Không đáng đọc? Phải chăng đây là cách diễn tả theo kiểu Việt Nam? Nhưng chuyển sang Anh ngữ, thì cách diễn tả này hoá ra là cách viết văn của một ông hay bà, anh hay chị, khùng điên, tiếng bình dân là "mát dây?"
Có người đặt câu hỏi truyện đọc thấy nhàm chán, khó mà đọc đến hết mà sao lại được nhiều giải thưởng thế?
Những nhận xét, nhận định, hay phê bình trên đây không có gì bất thường, vì mỗi độc giả có một cảm nhận riêng, mỗi người có một ý thích riêng...
Trong tất cả 55 phản hồi này, tôi thấy có hai người cần được đề cập thêm một chút.
Thứ nhất là thiên kiến chính trị. Có một độc giả xếp sách vào hạng 1 sao nhưng cung cách hành xử của người độc giả này không được trong sáng. Họ ẩn mặt dấu mình, không dám ghi tên thật, chỉ đưa ra một danh xưng mơ hồ, là "Amazon customer," một khách hàng của Amazon! Người này chê sách tầm thường và đạo đức giả. Họ than trách sách không giúp độc giả điều gì về sự phục hồi kỳ diệu (remarkable recovery) từ thảm cà̉nh chiến tranh của người Việt Nam trong nước. Hoá ra độc giả này bênh Cộng Sản Việt Nam!
Người thứ hai bất ngờ hơn, tên là Minh L. Sau khi mua sách, không biết có đọc không, nhưng phán, nguyên văn: " Poor writing."
Đã có độc giả người Mỹ thú thật phải tô đậm (highlighted) gần hết quyển sách vì ngôn từ bậc thầy (masterful) của tác giả. Đã có độc giả Mỹ ước mơ nếu phải ra sống ở hoang đảo mà có quyển sách này thì đời họ cũng thấy hoàn toàn thỏa mãn rồi. Và nhất là sách đã được nhiều giải danh dự về tiểu thuyết tại Hoa Kỳ, như giải Pulitzer Prize for Fiction năm 2016, giải Andrew Carnegie Medal for Excellence in Fiction năm 2016, giải Edgar Award for Best First Novel Winner năm 2016, giải Andrew Carnegie Medal for Excellence in Fiction năm 2016, giải Association for Asian American Studies Award for Best Book in Creative Writing (Prose) năm 2017, và nhiều giải khác nữa.
Một cá nhân có thể nhầm hay sai vì những lý do chính đáng và không chính đáng. Nhưng một tập thể chuyên môn thì khó mà sai, huống chi đây là trường hợp có nhiều tập thể chuyên môn.
Vậy "poor writing" là "poor writing" làm sao?
Tin người gốc Việt đoạt giải văn chương Pulitzer là một tin vui trong cộng đồng tại Hoa Kỳ. Riêng tôi, niềm vui này khiến tôi nhớ đến hai câu thơ của nhà giáo Bùi Văn Bảo tức thi sĩ Bảo Vân làm cuối thập niên 1970 khi cụ di tản sang Canada sau ngày 30.4.1975:
Chỉ sợ đàn con quên tiếng Việt,
Chớ lo lũ trẻ kém Anh văn.
Hãy khoan nói đến chuyện duy trì tiếng mẹ đẻ -dĩ nhiên cần duy trì, hãy khoan nói đến chuyện yêu quê hương bản quán -dĩ nhiên yêu nước cũng là yêu tiếng nói, nhưng phải biết rằng một người nói hai ngôn ngữ bao giờ cũng hơn người chỉ nói được một!
TRẦN ANH-TUẤN
+++++++++++++++++++++++++++++++++
XEM THÊM:
- Sử gia Trần Anh Tuấn "phê phán" Sử gia Tạ Chí Đại Trường.
