Tân Tổng thống Kazakhstan truất phế “cha già dân tộc” Nazarbaiev vì lòng dân căm phẫn

VĂN HÓA ONLINE – ĐIỂM NÓNG A - THỨ TƯ 12 JAN 2022

Ý kiến-Bài vở vui lòng gởi về:  lykientrucvh@gmail.com

Tân Tổng thống Kazakhstan truất phế “cha già dân tộc” Nazarbaiev vì lòng dân căm phẫn

Văn Hóa Online

12/1/2022

(Tổng hợp)

Ảnh trên: Tân Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev tham dự một phiên họp của Quốc Hội qua video-hội nghị, NurSultan, Kazakhstan ngày 11/01/2022; ông Tokayev đã ra lệnh truất phế cựu Tổng thống Nursultan Nazarbaiev cựu Tổng bí thư đảng cộng sản Kazakhstan. via REUTERS - PRESIDENT OF KAZAKHSTAN WEBSITE. Ảnh dưới: cựu Tổng thống 30 năm Nazarbaiev vừa bị truất phế.

Vài nét về Quốc gia Trung Á Kazakhstan

Kazakhstan có diện tích là 2.724.902 km2, rộng lớn hơn cả Tây Âu. Dân số theo thống kê hiện nay của Kazakhstan là 19 triệu người, khoảng 4 triệu dân Nga. Kinh tế Kazakhstan nay đạt 9 nghìn USD/đầu người một năm, cao hơn nhiều so với các láng giềng Trung Á khác. Hồi giáo là tôn giáo chính.

Đại bộ phần địa hình của Kazakhstan là bán hoang mạc. Trong hầu hết lịch sử lãnh thổ của Kazakhstan hiện đại từng là nơi sinh sống của các Bộ tộc Du mục. Đây là nước cộng hoà cuối cùng thuộc Liên bang Xô Viết. Kazakhstan tuyên bố độc lập ngày 16 tháng 12 năm 1991.

Là một trong 5 nước Trung Á thuộc Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), một liên minh quân sự Á-Âu gồm 5 nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ và Nga, nhưng giới lãnh đạo Kazakhstan vẫn cố gắng giữ vai trò “trung lập” dưới áp lực của dân chủ phương Tây và độc tài cộng sản.

Lãnh thổ và vị trí của nước Cộng hòa Kazakhstan có đường biên giới liên tục với Nga Xô dài gần gần 7000km. Biên giới phía đông Kazakhstan cũng giáp ranh với Trung cộng. Mối quan tâm của Bắc Kinh đối với Kazakhstan là con đường tơ lụa trong dự án Vành đai & Con đường.

Hàng vạn dân chúng Kazakhstan phẫn nộ xuống đường ở thành phố lớn nhất Almaty vì chế độ tham những, độc tài và gia đình trị của cựu Tổng thống Nursultan Nazarbaiev hôm 04/1/2022, Reuters

Lãnh đạo XHCN và tương lai của Kazakhstan

Năm 1989 ông Nursulatan Nazarbayev lên làm Bí thư thứ nhất Đảng cộng sản Kazakhstan và sau khi Liên Xô sụp đổ, ông làm tổng thống Kazakhstan tới năm 2019.

Ba mươi năm trước, ông Nursulatan Nazarbayev là tổng bí thư cuối cùng của Đảng Cộng sản nước Cộng hòa XHCN Kazakhstan tại Trung Á - cùng với quá trình tan rã của hệ thống XHCN liên bang Xô Viết.

Dưới sự dẫn dắt của Tổng bí thư Nursultan Nazarbayev, Cộng hòa Kazakhstan giành độc lập năm 1991.

Thành tích của ông Nazarbayev trong cuộc ly hôn với Liên Xô diễn ra khá gọn nhẹ, tránh đổ vỡ như ở một số cộng hòa khác, mà còn nhanh chóng tạo vị thế mới cho Kazakhstan.

Ông đồng ý trao trả cho Nga, hậu thân của Liên Xô, toàn bộ các đầu đạn hạt nhân trên lãnh thổ Kazakhstan, nhưng ông vẫn cho người bạn Nga giữ lại căn cứ hàng không vũ trụ Baikonur.

Tổng bí thư Nazarbayev cho Nga thuê Baikonur Cosmodrome tới 2050 và để Roscosmos State Corporation trực tiếp quản lý, Kazakhstan vẫn có quyền thu phí từ các đối tác khác (Mỹ, Anh, EU, công ty tư nhân…) muốn dùng công trình có một không hai trên lục địa Á-Âu này.

Quan hệ của nước Kazakhstan (19 triệu dân), nằm ở vị trí chiến lược, nối Nga với Trung Quốc và Nam Á, không chỉ tốt đẹp với cả hai láng giềng to, mà còn rất ổn với Hoa Kỳ, Anh.

Chiến lược cân bằng (có người nói là đi dây) giữa các phe phái trên thế giới tạo ra ổn định cho Kazakhstan.

Không chỉ có trữ lượng uranium nhiều nhất thế giới, Kazakhstan còn có dầu mỏ, khí đốt được các công ty Nga và Phương Tây: Exxon Mobil, Lukoil, Royal Dutch Shell...đầu tư.

Trung Quốc cũng bỏ vào Kazakhstan ít nhất 10 tỷ USD trong dự án Vành đai & Con đường.

Kinh tế Kazakhstan nay đạt 9 nghìn USD/đầu người một năm, cao hơn nhiều so với các láng giềng Trung Á khác.

Năm 2019, Nursultan Nazarbayev đã tự nguyện rời ghế tổng thống sau gần 30 năm trị vì, tuy nhiên ông vẫn nắm chức Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia tựa như tổng bí thư với quyền lực vô hạn.

Một quyết định quan trọng trong sự nghiệp chính trị của Nazarbayev là “đỡ đầu” cho ông Kassym-Jomart Tokayev, sinh năm 1953 lên làm tổng thống từ tháng 3/2019.

Để "nhớ ơn" người bảo trợ, tân tổng thống Tokayev ngay lập tức cho đổi tên thủ đô Astana thành thành phố mang tên Người cha của dân tộc (Father of the Nation năm 2019.

Sau các cuộc biểu tình bùng nổ đãm máu ở Almaty và một số đô thị tại Kazakhstan tuần qua, tân Tổng thống Kazakhstan Tokayev ngay lập tức tuất phế cựu tổng thống, tổng bí thư Nazarbayev khỏi vị trí Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia.

Tuy nhiên, chưa có tin tức nào liên quan đến sự an toàn và sự tồn tại của đảng cộng sản Kazakhstan.

Theo AFP, hôm 11/01/2022, tân tổng thống Tokaiev cáo buộc người đỡ đầu và tiền nhiệm, là người đã tạo thuận lợi cho sự xuất hiện một "tầng lớp giàu có" và gia đình trị, cũng là người được gọi là "cha già dân tộc" trước khi nổ ra các cuộc biểu tình vẫn được nhiều người rất sùng bái.

Lúc căng thẳng lên đến đỉnh điểm, những người biểu tình đã bày tỏ sự phẫn nộ đối với cựu lãnh đạo 81 tuổi.

Các báo châu Âu nay cho biết các con gái, con rể của ông và những nhóm thân hữu "sở hữu ít nhất 600 triệu bảng Anh" trong bất động sản ở Anh, nhất là London.

600 triệu bảng Anh" trong bất động sản ở Anh, nhất là London.

Hôm 07/01/2022, Reuters phỏng vấn ông Mukhtar Ablyazov, cựu bộ trưởng Kazakhstan hiện tỵ nạn tại Pháp. Ông nói người biểu tình thực sự muốn thay đổi "chế độ tham nhũng".

Ông cũng yêu cầu Phương Tây giúp đỡ Kazahstan xây dựng xã hội dân chủ vì nếu để tình hình bất ổn, nước này sẽ "rơi vào quỹ đạo của Putin".

Người dân Kazakhstan “say NO to Putin”.

Viết trên tờ The Sunday Times (09/01/2022), Peter Conradi, người từng phỏng vấn ông Nazarbayev, cho rằng sau nhiều năm nắm quyền, gia tộc của ông tạo ra nền chính trị kiểu "chủ nghĩa ăn trộm" (kleptocracy).

Bài báo viết: "Đa số nguồn lợi từ tài nguyên thiên nhiên của Kazakhstan rơi vào túi các đại gia (oligarch) có quan hệ thân thiết với giới cầm quyền...Một phúc trình của KPMG năm 2019 nói chỉ 162 người Kazakhstan sở hữu hơn một nửa tài sản quốc gia."

Hành động của Tân Tổng thống Tokaiev

Một số nhân vật thân cận của Nazarbayev bị tân Tổng thống Tokaiev bắt và quy tội "phản quốc".

Chừng 8000 người đã bị bắt và hôm 10/01/2022, chính quyền nói "có bàn tay của khủng bố nước ngoài" trong việc gây ra bạo động, nhưng không nêu ra bằng chứng.

Tân Tổng thống Tokaiev cũng đã bổ nhiệm một nội các mới và loan báo quân Nga sẽ từ từ rút quân ra khỏi Kazakhstan.

Hiện chưa rõ là để hài lòng dư luận vốn căm ghét chế độ gia đình trị lâu dài của ông Nursultan Nazarbayev vốn thân cận và núp bóng dưới cờ cộng sản Nga, Tổng thống Tokaiev sẽ cải tổ nội các đi theo hướng nào. Có dấu hiệu Kazakhstan trở lại hiến pháp Kazakhstan năm 1993.

Chưa thể biết việc tân Tổng thống Tokaiev có hủy tên thủ đô bị đổi là Nursulatan Nazarbayev - Người cha của dân tộc (Father of the Nation) để trả lại tên thủ đô cũ là Astana hay không.