Phá 600 hecta rừng nguyên thủy ở Phan Thiết làm hồ lợi hay hại?

VĂN HÓA ONLINE – DIỄN ĐÀN 1 – THỨ SÁU 08 SEP 2023

Ý kiến/Bài vở vui lòng gởi về Email: lykientrucvh@gmail.com

Phá 600 hecta rừng nguyên thủy ở Phan Thiết làm hồ lợi hay hại?

Công luận phản đối dự án phá 600 hecta rừng tự nhiên ở Bình Thuận!

RFA
06/9/2023

Mô hình thiết kế đập trong dự án hồ thủy lợi Ka Pét. Courtesy - Ban quản lý dự án Công trình NN&PTNT Bình Thuận

Mới đây nhiều tờ báo trong nước cùng dư luận mạng xã hội đều lên tiếng về việc tỉnh Bình Thuận chuẩn bị khai thác khu rừng tự nhiên hơn 600 hecta ở xã Mỹ Thạnh, kéo dài lên hướng núi rừng huyện Tánh Linh, thuộc huyện Hàm Thuận Nam để làm hồ chứa nước thủy lợi, được cho là giúp phát triển kinh tế, xã hội…

Theo UBND tỉnh Bình Thuận, dự án hồ chứa nước Ka Pét với dung tích chứa 51,21 triệu m3 nước. Công trình được cho là nhằm cung cấp nước cho nông nghiệp; khu công nghiệp Hàm Kiệm 2; nước sinh hoạt, điều tiết nước cho vùng hạ du gồm huyện Hàm Thuận Nam và thành phố Phan Thiết.

Khu rừng rộng hơn 619 hecta ở xã Mỹ Thạnh, huyện Hàm Thuận Nam, nơi sắp triển khai dự án hồ chứa nước Ka Pét, theo báo Vnexpress, tồn tại từ lâu đời, gắn liền không gian sống của người dân tộc Rai (Raglai) hàng trăm năm qua. Hiện, khu rừng do Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông và Ban quản lý rừng phòng hộ Sông Móng - Ka Pét quản lý, có sự chung tay bảo vệ của cộng đồng địa phương thông qua chính sách nhận khoán.

Vào năm 2021, Ban tuyên giáo tỉnh Bình Thuận từng có bài viết đăng trên trang chủ về độ giàu của Rừng phòng hộ Sông Móng – Ka Pét cho rằng ‘đây không chỉ là cánh rừng được đánh giá ít bị tác động nhất mà ở Sông Móng – Ca Pét, hàng ngàn cây lim xanh nhiều năm tuổi sừng sững chiếm lĩnh những tán cao đẹp mê mẩn’… Trang web của Đảng bộ Tỉnh Bình Thuận còn đánh giá ‘mỗi cây Lim xanh trên một trăm năm tuổi có giá trị hàng trăm triệu đồng’.

Một nhà hoạt động môi trường ở Việt Nam không muốn nêu tên vì lý do an toàn nói với RFA hôm 6/9/2023:

“Tôi là một người rất quan tâm đến thiên nhiên nói chung, hiểu sự ảnh hưởng của thiên nhiên lên cuộc sống con người. Tôi cũng tham gia một vài dự án phục hồi rừng tự nhiên và trồng vườn rừng. Tôi biết môi trường rừng, đât và nước liên quan đến nhau như thế nào. Tôi có rất những bạn bè trong ngành môi trường, khí hậu và nông nghiệp, chúng tôi thường trao đổi với nhau về việc làm thế nào để khôi phục rừng tự nhiên ở VN, vì giờ đây khắp nơi trên đất nước này bị bao phủ bởi rừng keo, tràm,.. độc canh, những cánh ‘rừng’ đó chỉ làm cho đất ngày một khô kiệt.

Những cánh rừng nguyên sinh hay rừng đặc dụng như ở Bình Thuận hiện nay gần như đã hoàn toàn biến mất, đó là những gì quý giá nhất còn sót lại, giữ cho nguồn nước ở đây không bị cạn kiệt. Nếu mất đi khu rừng này (khu rừng tự nhiên hơn 600 hecta ở xã Mỹ Thạnh - PV), thì nguồn nước cũng mất và cái hồ mà người ta làm để chứa nước sẽ chắng lấy đâu ra nước mà chứa nữa. Đó là những kiến thức sơ đẳng mà những người làm về Rừng, về môi trường nước không thể không biết.”

Nếu mất đi khu rừng này, thì nguồn nước cũng mất và cái hồ mà người ta làm để chứa nước sẽ chắng lấy đâu ra nước mà chứa nữa. Đó là những kiến thức sơ đẳng mà những người làm về Rừng, về môi trường nước không thể không biết. -Nhà hoạt động môi trường 

Chưa kể theo nhà hoạt động này, toàn bộ môi trường sinh thái, động thực vật thay đổi hết, thậm chí vùng đất đó có thể biến thành sa mạc như người ta đã sa mạc hóa Tây Nguyên. Và rồi hạn hán, lở đất, lũ quét... đều có thể nhìn thấy trước. Thực trạng đó đang xảy ra mỗi năm ở Tây Nguyên và vùng núi Trung phần… Nhà hoạt động này nói tiếp:

“Đó là chưa kể dự án xâm phạm vùng rừng linh thiêng, tín ngưỡng của đồng bào Chăm và Raglai, vùng đã được đồng bào bảo vệ nghiêm ngặt trong nhiều năm, và do đó bảo tồn rừng nguyên vẹn. Bằng vào những tài liệu rất ít ỏi công khai trên mạng, dự án có vẻ đã được xây dựng rất cẩu thả và không minh bạch. Trong báo cáo về hiện trạng không hề nói đến vùng rừng nguyên sinh và khu bảo tồn, mà nói đó là rừng nghèo là hoàn toàn sai sự thật. Luật về Rừng của VN đã cấm không được triệt phá rừng nguyên sinh nên có lẽ họ phải dùng thủ đoạn đó để thông qua.”

RFA hôm 6/9/2023 nhiều lần liên lạc UBND tỉnh Bình Thuận để hỏi về việc này, nhưng không thể kết nối.

Rừng phòng hộ Sông Móng – Ca Pét. Courtesy binhthuan.dcs.vn

Dự án khai thác khu rừng tự nhiên hơn 600 hecta ở xã Mỹ Thạnh kéo dài lên hướng núi rừng huyện Tánh Linh để xây dựng hồ chứa nước Ka Pét được Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 93 ngày 26/11/2019. Đến ngày 30/5/2023, Quốc hội tán thành áp dụng cơ chế đặc thù triển khai dự án Hồ chứa nước Ka Pét, nhằm giảm bớt các thủ tục hành chính và đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân vốn đầu tư công.

Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Mỏ Địa chất Miền Nam vào tháng 6/2023 tiếp tục đưa ra báo cáo đánh giá tác động môi trường thay thế đánh giá tác động môi trường cũng do công ty này lập vào tháng 8/2022 về việc xây dựng hồ chứa nước Ka Pét có nhìn nhận việc xây dựng hồ chứa nước Ka Pét sẽ gây ra những tác động tiêu cực nhất định đến môi trường xã hội… Nhưng báo cáo vẫn cho rằng dự án sẽ mang lại hiệu quả to lớn về kinh tế - xã hội như cấp nước sinh hoạt, công nghiệp và sản xuất nông nghiệp; điều tiết lũ cho hạ du, cải tạo môi trường sinh thái, góp phần nâng cao đời sống người dân khu vực dự án.

Cũng theo báo cáo này, dự án sẽ làm giảm diện tích đất rừng tự nhiên, làm phân mảnh các hệ sinh thái tự nhiên ảnh hưởng đến quần cư của các loài động vật hoang dã. Về lâu dài sẽ gây lũ lụt, sạt lở đất, hạn hán, ngập mặn. Do đó, dự án cần phải có phương án giải phóng mặt bằng và phương án trồng rừng thay thế phù hợp.

Tuy nhiên theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án hồ chứa nước Ka Pét chưa được Bộ này duyệt.

VTC News hôm 6/9/2023 cho biết, trên trang web của Bộ Tài nguyên và Môi trường (www.monre.gov.vn) từ ngày 19/7 đến 3/8, bộ này đăng tải công khai Báo cáo Đánh giá tác động Môi trường của dự án Hồ chứa nước Ka Pét. Bộ này cũng cho biết Dự án thuộc Ban quản lý Dự án đầu tư xây dựng các công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bình Thuận là Đại diện chủ đầu tư và Công ty Mỏ địa chất Miền Nam là đơn vị tư vấn.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng cho biết việc đăng tải thông tin vừa nêu để lấy ý kiến và để thực hiện các bước tiếp theo, chứ không phải là ‘Báo cáo đánh giá tác động môi trường’ đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt.

Đây là việc không nên làm, bởi vì vừa rồi hàng loạt các nơi đã xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất gây chết người… Nguyên nhân chẳng qua là do chúng ta tàn phá rừng tự nhiên nhiều quá. Nếu việc này ở Bình Thuận xảy ra thì đây là một việc rất đáng tiếc. -Giáo sư Đặng Hùng Võ

Giáo sư Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường từ năm 2002 đến năm 2007, khi trả lời RFA liên quan vấn đề này hôm 6/9/2023 cho rằng:

“Đây là việc không nên làm, bởi vì vừa rồi hàng loạt các nơi đã xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất gây chết người… Nguyên nhân chẳng qua là do chúng ta tàn phá rừng tự nhiên nhiều quá. Nếu việc này ở Bình Thuận xảy ra thì đây là một việc rất đáng tiếc. Theo tôi chúng ta làm gì đấy cũng phải tìm kiếm cách khác, đừng phá rừng tự nhiên nữa… Bởi vì khi phá rừng tự nhiên sẽ tạo ra những sự cố rất đáng tiếc, những tổn thất rất lớn với người dân. Phát triển nhưng chúng ta phải lưu ý tuyệt đối không đụng đến rừng tự nhiên.”

Theo Giáo sư Đặng Hùng Võ, dù đây là một dự án được nói đã quy hoạch, nhưng theo ông Võ có nhiều cách để tạo ra hồ thuỷ lợi, chứ không phải chỉ có một cách là phá rừng để tạo một cái hồ ở khu vực núi. Ông Võ nói tiếp:

“Vấn đề còn lại là tại sao lại quy hoạch hồ thuỷ lợi tại vị trí đó? Chúng ta phải nghiên cứu kỹ ai là người trình dự án đó? Mối quan hệ ở đó là như thế nào…? Tôi cho rằng cũng có thể là do kém cỏi trong quy hoạch, nhưng cũng có thể là mượn cớ quy hoạch để mưu lợi cá nhân, tất cả những trường hợp ấy đều có thể xảy ra. Tôi cho rằng một là phải bảo vệ rừng tự nhiên, đừng tàn phá tiếp nữa. Thứ hai chúng ta nhìn lại câu chuyện ở Bình Thuận xem là có vấn đề gì uẩn khúc ở trong tư lợi ở đây hay không?”

Theo Vnexpress, khu rừng 600 hecta sắp bị phá có 137 hecta nằm trong khu rừng đặc dụng, và nó sẽ được đem bán đấu giá cho đơn vị khai thác gỗ.

Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Phan Thái Bình thuộc tỉnh Quảng Nam khi phát biểu trước Quốc hội từng cho biết ‘332 cây gỗ trong khu vực hồ chứa Ka Pet thuộc 43 loài thực vật thân gỗ, 36 chi và 23 họ thực vật khác nhau. Trong đó có 2 loài trong danh mục các loài thực vật quý hiếm của sách đỏ Việt Nam; 8 loài thuộc danh mục thực vật quý hiếm theo sách đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế. Đặc biệt có những loài thuộc nhóm có nguy cơ bị đe dọa tuyệt chủng nếu không được quản lý chặt chẽ.’

Theo Điều 5, khoản 2 – Luật Lâm Nghiệp năm 2017, rừng đặc dụng là rừng được sử dụng chủ yếu để bảo tồn hệ sinh thái rừng tự nhiên, nguồn gen sinh vật rừng, nghiên cứu khoa học, bảo tồn di tích lịch sử – văn hóa, tín ngưỡng, danh lam thắng cảnh kết hợp du lịch sinh thái; nghỉ dưỡng, giải trí trừ phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của rừng đặc dụng.

Còn rừng phòng hộ theo Luật Lâm Nghiệp được sử dụng chủ yếu để bảo vệ nguồn nước, bảo vệ đất, chống xói mòn, sạt lở, lũ quét, lũ ống, chống sa mạc hóa, hạn chế thiên tai, điều hòa khí hậu, góp phần bảo vệ môi trường, quốc phòng, an ninh, kết hợp du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí, cung ứng dịch vụ môi trường rừng.

Như vậy có thể thấy khu rừng hơn 600 hecta sắp bị phá có độ đa dạng sinh học, tuổi thọ, và có chức năng phòng hộ để chống bão lụt, lũ quét cho khu vực dân cư ngoài rừng.

Theo ghi nhận của RFA, đến ngày 7/9/2023, bài báo về độ giàu của Rừng phòng hộ Sông Móng – Ka Pét của Ban tuyên giáo tỉnh Bình Thuận đăng năm 2021 đã bị gỡ xuống.

Đồng thời Vnexpress cũng đính chính một số thông tin về khu rừng 600 hecta sắp bị phá và xin lỗi tỉnh Bình Thuận. RFA

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Khu rừng hơn 600 ha sắp chuyển thành hồ thủy lợi

VNEPRESS Thứ hai, 4/9/2023, 05:30 (GMT+7)

Tỉnh Bình Thuận chuẩn bị khai thác khu rừng tự nhiên hơn 600 ha ở xã Mỹ Thạnh (huyện Hàm Thuận Nam) để làm hồ chứa nước phát triển kinh tế, xã hội.

Mô hình thiết kế đập trong dự án hồ thủy lợi Ka Pét. Nguồn: Ban quản lý dự án Công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bình Thuận.

Dự án hồ chứa nước Ka Pét dung tích hơn 51 triệu m3 đã được Quốc hội thông qua chủ trương năm 2014 với tổng mức đầu tư 874 tỷ đồng. Thời gian thực hiện từ năm 2019 đến 2025.

Công trình khi hoàn thành nhằm cung cấp nước cho nông nghiệp (hơn 7.700 ha); khu công nghiệp Hàm Kiệm 2 (2,63 triệu m3/năm), sinh hoạt (120.000 dân), điều tiết, cắt giảm đỉnh lũ trên sông Cà Ty và điều tiết nước cho vùng hạ du gồm huyện Hàm Thuận Nam và TP Phan Thiết, đồng thời cải thiện môi trường sinh thái.

Hồ sẽ được xây tại khu rừng sau khu dân cư hiện hữu của xã Mỹ Thạnh, cách chừng 2 km, kéo dài lên hướng núi rừng huyện Tánh Linh.

Khu rừng rộng hơn 619 ha ở xã Mỹ Thạnh, huyện Hàm Thuận Nam là nơi sắp triển khai dự án hồ thủy hồ chứa nước Ka Pét.

Theo báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án, trong diện tích rừng được lấy làm hồ thủy lợi, có 137 ha rừng đặc dụng (22%), rừng phòng hộ 0,51 ha (0,08%), rừng sản xuất 440 ha (72%), còn lại đất ngoài quy hoạch rừng và không có rừng hơn 40 ha (6%).

Khu rừng này tồn tại từ lâu đời, gắn liền không gian sống của người dân tộc Rai (Raglai) hàng trăm năm qua. Hiện, khu rừng do Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông và Ban quản lý rừng phòng hộ Sông Móng - Ka Pét quản lý, có sự chung tay bảo vệ của cộng đồng địa phương thông qua chính sách nhận khoán.

Theo báo cáo đánh giá tác động môi trường do Công ty TNHH Mỏ Địa chất Miền Nam lập tháng 6/2023, bên cạnh hiệu quả to lớn về kinh tế - xã hội như cấp nước sinh hoạt, công nghiệp và sản xuất nông nghiệp; điều tiết lũ cho hạ du, cải tạo môi trường sinh thái, góp phần nâng cao đời sống người dân khu vực dự án, việc xây dựng hồ chứa nước Ka Pét sẽ gây ra những tác động tiêu cực nhất định đến môi trường xã hội.

Cụ thể, dự án sẽ làm giảm diện tích đất rừng tự nhiên, làm phân mảnh các hệ sinh thái tự nhiên ảnh hưởng đến quần cư của các loài động vật hoang dã. Việc chuyển đổi lâu dài mục đích sử dụng đất (đặc biệt là đất rừng) sẽ làm giảm diện tích đất rừng tự nhiên, về lâu dài sẽ gây lũ lụt, sạt lở đất, hạn hán, ngập mặn. Do đó, dự án cần phải có phương án giải phóng mặt bằng và phương án trồng rừng thay thế phù hợp.

Anh Nguyễn Văn Quang, Trưởng trạm quản lý rừng Đèo Nam (thuộc Ban quản lý rừng phòng hộ Sông Móng – Ka Pét), có hơn 12 năm bảo vệ rừng tại Mỹ Thạnh, cho biết "rất buồn" khi khu rừng sẽ không còn nhưng sẽ thực thi theo chủ trương.

Cây dầu lớn trong rừng Mỹ Thạnh. Xung quanh đó là các cây tán bụi và tre phủ tán ở tầng thấp hơn, tạo nên một hệ sinh thái rừng đa dạng.

Người dân địa phương cho biết họ từng gặp nhiều loài động vật trong rừng như rùa, nai đỏ, khỉ, voọc, heo rừng, chồn hương, nhím, kỳ đà.

Đại bàng núi lượn trên vạt rừng Mỹ Thạnh để tìm gà rừng, chim và các loài thú nhỏ làm thức ăn sinh tồn.

Dòng suối Đá Bàn Nhỏ chảy giữa khu rừng. Nơi đây người dân địa phương thường đi xe máy vào dã ngoại, vui chơi trong mỗi dịp lễ, Tết.

Ba dòng suối có nước thường xuyên khu rừng này là: Bà Bích, Đá Bàn Lớn và Đá Bàn nhỏ. Theo thiết kế, một đoạn suối Bà Bích sẽ được chặn dòng, để tích nước cho hồ chứa Ka Pét trong tương lai.

Cây bằng lăng thân cao hơn 30 m, đường kính hơn 2 m nằm trong ranh dự án hồ chứa nước Ka Pét.

Hôm 29/8/2023, lực lượng kiểm lâm đi tuần, kết hợp kiểm tra tọa độ các vị trí sơn đỏ chuẩn bị cắm mốc đường ranh khu vực khai thác gỗ thuộc trạm quản lý.

Toàn cảnh khu rừng nhìn trên cao.

Trong 600 ha rừng tự nhiên ở xã Mỹ Thạnh có 137 ha rừng đặc dụng của Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Ông. Rừng ở đây nhờ được bảo vệ nghiêm ngặt, ít bị con người tác động.

Theo quy định của Luật Lâm nghiệp, tỉnh Bình Thuận phải trồng lại hơn 1.844 ha ở những nơi khác để thay thế diện tích rừng bị mất. Điều này thực hiện theo nguyên tắc rừng thay thế phải được trồng lại gấp ba lần diện tích rừng tự nhiên bị chuyển mục đích sử dụng. Dự kiến tổng kinh phí trồng rừng thay thế khoảng 177 tỷ đồng.

Vị trí khu vực rừng sắp chuyển thành hồ thủy lợi. Đồ hoạ: Khánh Hoàng

Đính chính:

Bài khi lên trang chưa cung cấp đầy đủ thông tin nền khiến độc giả có thể hiểu chưa đầy đủ về dự án hồ chứa nước Ka Pét. Đồng thời, bài dùng bức ảnh cây căm xe được xác định không thuộc phạm vi triển khai của dự án. Ban biên tập đã điều chỉnh thông tin, gỡ hình ảnh không chính xác.