VĂN HÓA ONLINE - DIỄN ĐÀN CHÍNH TRỊ - THỨ NĂM 19 MAR 2020
Ý kiến-Bài vở vui lòng gởi về: vaamacali@gmail.com (VănHóa Online-California)
Tâm điểm vi rút corona và khủng hoảng thị trường chứng khoán
Tạ Dzu
Xin được chia sẻ đôi điều về kinh tế Mỹ lẫn thế giới, dựa trên lòng tham và dục vọng (greed and desires), thay vì trên nhu yếu (necessity) như nhà cách mạng, nhà tư tưởng Lý đông A đề xuất, thì sớm muộn cũng rơi vào suy thoái, khó bền vững lâu dài, như hiện nay chúng ta đang chứng kiến.
Một trong những lý do Fed (Cục dự trữ Liên bang hay Ngân hàng trung ương Mỹ) giữ tiền lời quá thấp và quá lâu là để kinh tế phát triển, nhưng thay vì các công ty dùng tiền mượn để phát triển, họ tham lam, mua lại cổ phiếu của hãng mình để giá trị cổ phiếu ngoài thị trường tăng lên, thì các sếp xiếc của hãng (CEOs, CFOs, CIOs, supervisors, leadmen...) sẽ được thưởng nhiều tiền (có đến cả bạc vạn, trăm ngàn, bạc triệu đô) chứ không ít, trong khi lương công nhân thì trả rẻ như bèo, vật giá leo thang khiến cuộc sống người dân ngày càng khó khăn.
Hôm nay cũng tin đó trên mạng, chính phủ Mỹ cân nhắc cứu cách nào các hãng máy bay đang vắng khách, chứ cứ giao tiền thì trong quá khứ cả chục năm qua, họ đã dùng phần lớn để mua lại cổ phiếu của hãng mình.
Cuối tuần qua, Fed đã giảm tiền lời nửa chấm. Sang đầu tuần, giảm hẳn 1 chấm, giờ tiền lời chỉ còn gần 0%. Một chỉ dấu của Fed bị panic (hoảng loạn). Vì sao quá panic? Vì cả chục năm nay Fed đã đi ngược ngay cả với con đường tư bản cổ điển: thay vì để thị trường điều tiết qua luật cung cầu, Fed đã giữ tiền lời quá thấp và quá lâu, vừa để dễ trả nợ (nợ quốc gia đã trên 22 ngàn tỉ), vừa nói là để hãng xưởng đầu tư. Nhưng thay vì đầu tư, họ đi mua lại stock của hãng mình (stock buybacks). Cả chục năm nay, thực tế recovery (kinh tế hồi phục) chỉ là dựa trên nợ nần mà xài thôi, từ cá nhân, hãng xưởng đến chính phủ.
Không thể phát triển kinh tế và giảm nợ bằng cách tiếp tục đi mượn nợ hay in tiền ra xài. Ngày nào đó thì chính núi nợ sẽ đè mình chết. Như nó đang xảy ra. Chuyện vi rút chỉ là 'the last straw' (giọt nước cuối cùng). Nếu phát triển có căn bản, thị trường chứng khoán cũng xuống vì virus, nhưng xuống vừa phải chứ không hoảng loạn như hiện nay.
Cuộc vui nào rồi cũng tàn, khi tàn cuộc (party is over) thì hiện trường party kinh tế lòng tham và nợ nần kinh khủng lắm: chỉ còn lại ly cốc trống rỗng và chén dĩa dơ bẩn ngổn ngang khắp nơi. Chưa bao giờ thị trường chứng khoán Mỹ lên xuống khủng khiếp như hiện nay: lên, xuống cả ngàn điểm trong ngày, cuối ngày xuống đến 2, 3 ngàn điểm. Chưa từng. Nhưng theo tôi, kinh tế Mỹ sẽ gượng lại được nhưng trong vòng 12-24 tháng tới, sẽ rơi vào recession còn kinh hoàng hơn bây giờ nữa (Fed lại tung thêm, tổng cộng 4 ngàn tỉ vào thị trường để cứu nguy). Tôi chỉ trình bầy theo kinh nghiệm từ vụ dot com bubble 2000 và mortgage crisis 2008, cũng như tổng hợp ý kiến các chuyên gia thôi. Sắp tới sẽ là... everything bubble. Chưa đâu.
Dân hoảng loạn. Fed càng hoảng hơn.
Kinh tế dựa trên lòng tham nó khủng khiếp như vậy khi tàn cuộc.
Mấy thư trước tôi đã trình bầy: ngay trước khủng hoảng tài chánh 2008 khoảng 9 tháng, A. Greespan tuyên bố thị trường vững lắm. Rồi mới cách đây vài tháng tôi cũng nhắc các anh chị, J. Powell đã tuyên bố ở Thuỵ sĩ: thị trường tốt lắm, Fed sẽ làm mọi thứ để giữ kinh tế chạy tốt (Fed tuyên bố vững khi thị trường thế giới đã lung lay là lúc nên biết sợ). Những tháng sau đó, thị trường chứng khoán lên cao ngất ngưởng là lúc mọi người cần phải bán hết cổ phiếu ngay (nếu có), và đưa quỹ trong 401K vào những funds lời ít nhưng an toàn, không nên tham giống bọn tư bản mà công lao dành dụm nhiều năm bị bốc hơi hết.
Nhân đây, tôi xin trình bầy hiện trạng kinh tế-chính trị Mỹ để những anh chị không ở Mỹ hiểu thêm một chút về nước Mỹ, và để chúng ta cùng nhau rút kinh nghiệm cho VN thời hậu cs.
Xã hội Mỹ thực ra cũng cố tạo cơ hội bình đẳng (theo cách của họ) cho mọi sắc dân về giáo dục, y tế, xã hội v.v... Có thể nói đa số người Việt sinh sống ở những vùng trù phú thuộc các bờ đại dương của Mỹ như Cali, Texas, New York, Washington DC..., tận dụng được cơ hội này, một phần nữa là nhờ cần cù, sáng tạo để tiến thân. Họ đã mau chóng vươn lên ở giai tầng trung lưu khá cao (có nhà cho mướn, có tiệm làm đẹp - tóc, móng tay, quán ăn...). Người Việt hội nhập khá thành công ở Mỹ. Ngược lại, người Mỹ trắng chính gốc hoặc gốc da đen, Mỹ Latinh sống ở những 'vùng sâu, vùng xa' (inner cities) trong nội địa nước Mỹ, hoặc trong khu vòng đai hoen rỉ (rusted belt) thì cuộc sống rất khó khăn; nhưng được chính sách xã hội của chính phủ chu cấp khá đầy đủ: tiền hàng tháng chi trả chỗ ở, bảo hiểm y tế và sức khoẻ miễn phí, con cái được học bổng khi vào đại học. Nói chung, họ không đói, cộng thêm trợ cấp xã hội (welfare) nên mức sống của họ còn cao hơn dân đi làm thuộc diện trung bình thấp. Họ không đói nên đầu gối không phải bò, mặc dù cha ông họ đã từng là những người rất năng động thời mới lập quốc: nghe tin ở Cali có vàng là khăn gói quả mướp đi ngay để tìm cuộc sống khá hơn. Bây giờ khác.
Nhưng đó lại là vấn đề của nước Mỹ: dân ở các khu vực này (inner cities and rusted belt) sống tương đối no đủ, không phải lo nên họ không đi làm, cứ ở nhà đẻ con kiếm tiền trợ cấp, sinh ra nhiều tệ nạn xã hội khác: trộm cắp, ma tuý, gia đình một cha hay một mẹ nuôi con khá cao. Thống kê cho thấy mức độ tội phạm và sinh con vị thành niên ở khu vực này rất cao và là cao nhất nước Mỹ (cha ông ta nói 'nhàn cư vi bất thiện' là thế). Những người Mỹ khác từng sống trong vùng kỹ nghệ xe hơi (Detroit) gặp cảnh toàn cầu hoá, bị mất việc, công việc mà trước đây không cần bằng cấp đại học vẫn sống phây phả; giờ mất việc ở tuổi bốn mấy, năm mươi rất khó kiếm được việc khác. Toàn cầu hoá khiến họ ganh tị với nhóm người da vàng mũi tẹt từ xứ cs tới, 'tự nhiên' trở nên khá giả, sinh sống ở những khu vực giàu có dọc theo bờ biển. Tình trạng chênh lệch giàu nghèo này dễ gây ra xáo trộn xã hội (social unrest) và dễ dẫn đến nền chính trị dân tuý, mị dân để kiếm phiếu.
Chính những chính trị gia và những kinh tế gia cũng không lường trước được việc toàn cầu hoá tuy đem lại thịnh vượng cho vùng duyên hải, nhưng lại đẩy các vùng kỹ nghệ xe hơi và vùng sâu, vùng xa nghèo hơn, lệ thuộc vào các chương trình xã hội nhiều hơn.
Theo tôi, về kinh tế, nước Mỹ có hai nhóm tài phiệt cạnh tranh nhau khá khốc liệt: nhóm thuộc kỹ nghệ nặng: dầu hoả, vũ khí... (Lockheed, Boeing, Shell...) thường ủng hộ phe Cộng hoà; nhóm thương mại tài chánh (Golman Sachs, các nhà băng...) ủng hộ Dân chủ. Obama và Fed đã cứu nhóm nhà băng này vào năm 2008. Ngoài hai nhóm trên, khoảng 2-3 thập niên nay, có một nhóm tài phiệt mới nổi, mang đến những kỹ thuật vi tính và mạng thông tin toàn cầu (Microsoft, Apple, Google, Facebook...). Họ trung dung, không ủng hộ phe nào rõ rệt. Có thể xem họ là những nhà ''tư bản tốt'', mang đến hàng triệu công ăn việc làm mới cho nước Mỹ. Chỉ có điều, không hiểu tại sao Mỹ không có chính sách công nghiệp quốc gia (national industrial policy) như Hàn quốc hay Trung cộng để tiếp tục dẫn đầu thế giới về kỹ thuật cao, đến nỗi nay thấy Tàu tiến bộ quá (không nói đến việc gián điệp kỹ thuật), đành phải đem Trump tung ra quả đấm kinh tế.
Với bối cảnh nước Mỹ và thế giới như thế, nhìn lại ta, thời gian qua cs đã cố theo gương Hàn quốc với những Cheabols khổng lồ, cũng táy máy lập Vinalines với Vinashin, nhưng mới từ... rừng ra, lại không cho dân phản biện, làm sao mà thành bột thành đường được, để tệ đến độ mấy cái line, cái shin đó... sink (chìm) luôn.
Tất cả đều là những kinh nghiệm quý báu cho chúng ta để kiến thiết VN giai đoạn hậu cs.
Với coronavirus, ngoài những cách giữ vệ sinh do Trung tâm Kiểm soát dịch Mỹ khuyến cáo, chúng ta nên dùng tỏi, gừng và sả mỗi ngày. Có thể xay nhỏ, cho một muỗng vào nấu chung với cơm. Các loại này giúp ngừa các loại cúm thông thường, cũng hỗ trợ để khó nhiễm Covid 19 hơn.
Theo thông tin, khi mới mắc bệnh, coronavirus còn nằm ở cổ họng hai ngày, chúng ta nên súc họng (khò) bằng nước muối 3, 4 lần mỗi ngày (dù chưa mắc bệnh) và thường xuyên uống nước, đừng để cổ họng khô và để nước đẩy virus xuống bao tử, chúng sẽ chết ở đó. Chúng vào phổi rồi thì khó trị, nhất là những người lớn tuổi và những người hút thuốc, hoặc mắc các chứng bệnh như cao máu, cao đường, thận, đường hô hấp.
Tạ Dzu
