Bắc Kinh muốn "đá văng" Mỹ ra khỏi Biển Đông, tân chủ nhân Ngũ Giác Đài Shanahan sẽ làm gì?

VĂN HÓA ONLINE - DIỄN ĐÀN CHÍNH TRỊ  - THỨ SÁU 04 JAN 2019

Bắc Kinh muốn "đá văng" Mỹ ra khỏi Biển Đông, tân chủ nhân Ngũ Giác Đài Shanahan sẽ làm gì?

Hồng Thủy

03/01/19

 (GDVN) - Chiến lược của Tổng thống Donald Trump đang ngày một rõ, còn các lựa chọn sách lược của Quyền Bộ trưởng Quốc phòng vẫn là ẩn số trên Biển Đông năm Kỷ Hợi.

Mark J. Valencia, giáo sư thỉnh giảng Viện Nghiên cứu Biển Đông do Trung Quốc thành lập có trụ sở đặt tại Hải Nam, ngày 2/1 có bài phân tích về vai trò của quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan đối với cục diện Biển Đông năm 2019, năm Kỷ Hợi theo truyền thống Á Đông.

Giáo sư Mark J. Valencia tin rằng, ông Patrick Shanahan thực sự là một ẩn số có thể tác động trực tiếp đến cục diện Biển Đông năm 2019, thậm chí là tác nhân của chiến tranh hay hòa bình.

Nếu tiếp tục con đường người tiền nhiệm James Mattis đã đi, luôn tìm cách duy trì sự cân bằng cần thiết thông qua chiến lược Ấn Độ -  Thái Bình Dương tự do và rộng mở để duy trì vai trò cường quốc hàng đầu của Hoa Kỳ ở châu Á - Thái Bình Dương, trong khi chủ động ngăn ngừa xung đột với Trung Quốc, thì chiến tranh sẽ được ngăn chặn.

Con đường James Mattis

Mark J. Valencia tin rằng, mặc dù cựu Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis rất cứng rắn đối với Trung Quốc, nhưng ông cũng được nhiều người xem là đáng tin cậy và thận trọng, không đối đầu nếu không cần thiết, khác hẳn những quan điểm "hiếu chiến" khác trong và ngoài Nhà Trắng.

Theo Giáo sư Mark J. Valencia, mặc dù tướng James Mattis có nhiều quyết sách và hành động cứng rắn với Trung Quốc trên Biển Đông, nhưng cũng chính ông là người "cầm trịch" không để quan hệ Trung - Mỹ rơi vào đối đầu. Ảnh tướng James Mattis và Bộ trưởng QP Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa, nguồn: The New York Times.

Trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung đang xấu đi, tướng James Mattis đã tạo ra một sự ổn định trong quan hệ quân sự song phương, cho nên trước việc James Mattis đột ngột rời Lầu Năm Góc, các học giả đang cân nhắc tác động từ việc này đến Biển Đông.

Quan điểm và phong cách của người kế nhiệm tướng James Mattis sẽ là yếu tố quan trọng trong quan hệ quân sự Mỹ - Trung.

Trên Biển Đông, lợi ích chính trị và chiến lược của Hoa Kỳ không có nhiều thay đổi, nhưng quyết sách của Washington thì có thể thay đổi.

Căng thẳng Trung - Mỹ trên Biển Đông nói một cách đơn giản, là trong khi Mỹ muốn duy trì sức mạnh chiến lược hàng đầu ở châu Á thì Trung Quốc muốn thay thế Mỹ.

Việc ra quyết định của người kế nhiệm tướng James Mattis cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi cách tiếp cận "nước Mỹ trên hết" của Tổng thống Donald Trump.

Dưới thời James Mattis, Hoa Kỳ đã tăng tần suất hoạt động bảo vệ tự do hàng hải ở Biển Đông, thách thức các yêu sách bành trướng của Trung Quốc.

Chính ông đã phê duyệt 3 chuyến quá cảnh eo biển Đài Loan của tàu chiến Hoa Kỳ, chấp nhận bán vũ khí mới cho Đài Loan.

Cũng tướng James Mattis đã nhiều lần cho máy bay ném bom B-52 bay quanh Biển Đông, rút lời mời Trung Quốc tham dự cuộc tập trận hải quân lớn nhất thế giới, RIMPAC 2018.

Tuy nhiên, ngay từ đầu nhiệm kỳ, tướng James Mattis đã cố gắng trấn an Bắc Kinh với phát biểu: "Tại thời điểm này, chúng tôi không thấy bất kỳ nhu cầu nào với các động thái quân sự kịch tính."

Theo ông, Washington rất quan tâm đến hành vi leo thang quân sự hóa Biển Đông mà phía Trung Quốc tiến hành, nhưng ông khẳng định với báo giới trên đường thăm Việt Nam, rằng Hoa Kỳ không tìm cách kìm kẹp Trung Quốc. [2]

James Mattis cho rằng, Trung Quốc và Hoa Kỳ đôi khi sẽ "giẫm chân lên nhau", và hai bên cần tìm cách quản lý mối quan hệ của mình.

Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan ngồi cạnh Tổng thống Donald Trump hôm 2/1/2019. Ảnh: Reuters.

Giáo sư Mark J. Valencia đặt câu hỏi, liệu quyền Bộ trưởng Quốc phòng Patrick Shanahan có quan điểm và quyết sách cân bằng lại các quyết định Mark J. Valencia gọi là "tồi tệ" của Tổng thống Donald Trump, Cố vấn An ninh quốc gia John Bolton về Biển Đông, hay không?

Trong vụ việc tàu chiến Trung Quốc tạt đầu khu trục hạm USS Decatur ngày 30/9/2018 khi chiến hạm Mỹ đang thực hiện hoạt động tự do hàng hải gần đá Ga Ven, Trường Sa (thuộc tỉnh Khánh Hòa, Việt Nam; Ga Ven đang bị Trung Quốc chiếm đóng bất hợp pháp), tướng James Mattis đã quyết định không phản ứng để tránh căng thẳng leo thang.

Nếu xảy ra một tình huống tương tự, Patrick Shanahan có lựa chọn cách tiếp cận như người tiền nhiệm hay không, vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.

Kết thúc bài bình luận, Giáo sư Mark J. Valencia đưa ra lời khuyên với ông Patrick Shanahan rằng:

Mục tiêu của quân đội một quốc gia trước đây là giành chiến thắng, nhưng hiện nay phải là ngăn chặn chiến tranh, điều này đặc biệt đúng khi các bên liên quan là những cường quốc hạt nhân.

Những động thái đáng chú ý từ phía Trung Quốc

South China Morning Post ngày 1/1/2019 cho biết, tăng cường huấn luyện và chuẩn bị cho chiến tranh là một trong những ưu tiên hàng đầu của quân đội Trung Quốc năm Kỷ Hợi.

Đây là thông điệp chính trong bài xã luận trên tờ Quân giải phóng Trung Quốc ngày đầu tiên của năm 2019.

Zeng Zhiping, một nhà phân tích quân sự đeo lon Trung tá quân đội Trung Quốc đã nghỉ hưu ở Giang Tây, nhận định:

Khi việc huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu được nêu bật trong thông điệp đầu năm, điều đó có nghĩa đây sẽ là trọng tâm kế hoạch của cả năm, mặc dù dư luận không biết ý định thực sự đằng sau những lời hoa mỹ này là gì.

Thời điểm này Hoa Kỳ tiếp tục tăng sức ép lên Trung Quốc với một loạt động thái quân sự, nhưng theo cựu Thứ trưởng Quốc phòng Đài Loan Lin Chong-Pin, chắc chắn quân đội Trung Quốc sẽ không dám tiến hành bất kỳ cuộc chiến nào, cho dù là ở Biển Đông hay trên eo biển Đài Loan.

Quân đội Trung Quốc chỉ trở nên thận trọng hơn khi lực lượng này ngày càng phát triển.

Ít nhất có 38 Đại tá đã được thăng lon Thiếu tướng vào cuối tháng 12/2018, họ được chính ông Tập Cận Bình lựa chọn.

Trong số 38 tân Thiếu tướng này, có 9 người thuộc các đơn vị lục quân, 3 người thuộc quân chủng tên lửa và 22 người thuộc lực lượng cảnh sát vũ trang. [3]

Ngược lại với nhận định của ông Lin Chong-Pin, một Thiếu tướng quân đội Trung Quốc đã nghỉ hưu, ông La Viện, hôm 20/12/2019 phát biểu tại một diễn đàn về công nghiệp quốc phòng, rằng:

Tên lửa chống hạm mới của Trung Quốc có thể bắn chìm tàu sân bay lớn nhất nước Mỹ, những gì Hoa Kỳ lo ngại nhất là thương vong, 5000 quân nhân Mỹ sẽ chết nếu tàu sân bay Mỹ bị Trung Quốc bắn chìm.

La Viện tuyên bố, Trung Quốc sẽ tấn công vào bất cứ nơi nào kẻ thù sợ bị tấn công nhất, bất kỳ chỗ nào kẻ thù yếu nhất.

Viên Thiếu tướng này đe dọa: "những ai đang cố gắng khuấy động rắc rối ở Biển Đông và Đài Loan nên suy nghĩ thận trọng về tương lai của họ". 

Brad Glosserman, một chuyên gia về Trung Quốc và là giáo sư thỉnh giảng của Đại học Tama, Tokyo, cho rằng, phát biểu nói trên của La Viện cho thấy có nhiều người Trung Quốc tin rằng Hoa Kỳ thiếu quết tâm chiếm ưu thế trên chiến trường;

Quá nhiều người Trung Quốc nghĩ người Mỹ đã trở nên yếu đuối, họ không còn động lực để sẵn sàng hy sinh, trong khi khả năng chấp nhận tổn thất và thương vong trong chiến tranh của Trung Quốc có khả năng cao hơn Hoa Kỳ. [4]

Chiến lược và hành động của ông Donald Trump

Phát biểu của Thiếu tướng La Viện không lạ và không có gì mới. Bình luận của Giáo sư Mark J. Valencia cũng cho thấy ông dường như lo ngại tân chủ nhân Lầu Năm Góc có thể sẽ phản ứng cứng rắn hơn tướng James Mattis.

Tướng La Viện, ảnh: Wikipedia.

Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan đóng vai trò quan trọng trong việc giúp tướng James Mattis phát triển Chiến lược quốc phòng Hoa Kỳ (NDS) khi ông còn Thứ trưởng.

Là người gốc Washington, Patrick Shanahan năm nay 56 tuổi, từng dành 30 năm làm việc tại Boeing và trở thành giám đốc điều hành tập đoàn này, ông cũng từng làm việc trong hệ thống phòng thủ tên lửa Mỹ với vai trò Tổng giám đốc Chương trình 787 Dreamliner.

Nhiệm vụ quan trọng của ông Patrick Shanahan trên cương vị mới là giúp Tổng thống Donald Trump đốc thúc việc rút toàn bộ lực lượng quân sự Mỹ khỏi Syria và 50% quân số khỏi Afghanistan.

Ông cũng lên tiếng ủng hộ mục tiêu của Donald Trump trong việc phát triển lực lượng không gian vũ trụ, lực lượng quân sự thứ sáu của Hoa Kỳ và vẫn đang cần sự chấp thuận từ Quốc hội. [5]

Với Trung Quốc, ông Patrick Shanahan đã nói với các nhà lãnh đạo quân đội Hoa Kỳ sau khi nhậm chức rằng, Mỹ nên tập trung vào Trung Quốc, Trung Quốc và Trung Quốc ngay cả khi đang phải chiến đấu ở Syria và Afghanistan, một quan chức quốc phòng Mỹ nói với Reuters.

Các quan chức khác đã mô tả Patrick Shanahan là người ủng hộ lập trường cứng rắn của Lầu Năm Góc đối với Bắc Kinh, Chiến lược quốc phòng Mỹ mà ông góp phần quan trọng xây dựng nên, đã xác định Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chiến lược. [6]

Tổng thống Donald Trump đã từng sa thải Ngoại trưởng Rex Tillerson, Cố vấn An ninh quốc gia HR McMaster phải từ chức, Chánh văn phòng Nhà Trắng John Kelly cũng đang nằm trong tầm ngắm của ông Donald Trump. 

Việc tướng James Mattis phải rời khỏi Lầu Năm Góc trước 2 tháng cho thấy, ông chủ Nhà Trắng sẵn sàng gạt bỏ bất kỳ trợ thủ nào ngáng trở việc thực hiện các mục tiêu chiến lược mà Donald Trump đã đặt ra.

Vào ngày cuối cùng của năm 2018, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã ký ban hành Đạo luật Sáng kiến bảo vệ châu Á đã được Thượng viện Mỹ thông qua đầu tháng 12/2018.

Theo Nhà Trắng, đạo luật này sẽ thiết lập một chiến lược của Hoa Kỳ trên nhiều phương diện để tăng cường an ninh, lợi ích kinh tế và các giá trị của Hoa Kỳ trên khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Cụ thể, Mỹ sẽ chi 1,5 tỷ USD chi tiêu cho một loạt chương trình ở Đông Á, Đông Nam Á, phát triển một tầm nhìn chiến lược dài hạn, một chính sách toàn diện trong khu vực.

Đạo luật này bao gồm các điều khoản phần lớn hướng tới việc thực hiện Chiến lược quốc phòng, Chiến lược an ninh quốc gia mới của chính quyền Tổng thống Donald Trump. [7]

Theo Nikkei Asian Review ngày 3/1/2019, động thái này cho thấy cả Tổng thống Donald Trump lẫn Quốc hội Mỹ đang khá thống nhất trong việc gây áp lực lên Trung Quốc trong bối cảnh thời hạn "ngừng chiến" 90 ngày đang đến gần.

Thậm chí một nguồn tin của Nikkei Asian Review nói rằng, Quốc hội Mỹ thông qua đạo luật này còn nhằm ngăn chặn khả năng Tổng thống Donald Trump thỏa hiệp với Trung Quốc. [8]

Như vậy có thể thấy Tổng thống Donald Trump không nói chơi, và việc chống lại các hành vi bành trướng trên Biển Đông, vi phạm luật pháp quốc tế không chỉ còn là nhận thức chung của chính giới Hoa Kỳ.

Ngay cả các đồng minh của Mỹ, tuy có cách thể hiện khác nhau, nhưng cũng đều có chung lo ngại này. 

Cách đây vài năm quan hệ Trung - Anh còn được xem như đang ở thời kỳ hoàng kim, nay đã nguội lạnh đáng kể sau khi London công khai thách thức các yêu sách vô lý và phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông, như Hoa Kỳ từng làm.

Tuần qua, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Gavin Williamson khi trả lời phỏng vấn tờ The Sunday Telegraph đã cho biết, London sẽ mở 2 căn cứ quân sự mới trong một vài năm tới, một ở Caribe, một ở Biển Đông.

Singapore đang là địa điểm Anh cân nhắc.

Theo ông Nghê Lạc Hùng từ Đại học Khoa học chính trị và luật Thượng Hải, kế hoạch này là bằng chứng rõ ràng hơn về việc Anh và các đồng minh quan trọng khác của Mỹ ngày càng gắn kết với cách tiếp cận cứng rắn của Tổng thống Donald Trump với Trung Quốc. [9]

Trong bối cảnh đó, lo ngại của Giáo sư Mark J. Valencia là có cơ sở.

Bởi lẽ chiến lược của Tổng thống Donald Trump đang ngày một rõ, còn các lựa chọn sách lược của Quyền Bộ trưởng Quốc phòng vẫn là ẩn số trên Biển Đông năm Kỷ Hợi.

Hoạt động của Mỹ và đồng minh trên Biển Đông năm 2019 nhiều khả năng sẽ gia tăng, hoặc giữ nguyên tần suất như 2018, những tình huống chạm trán như vụ tàu Trung Quốc tạt đầu khu trục hạm USS Decatur ngày 30/9/2018 dễ xảy ra và ông Patrick Shanahan chọn đối sách nào, sẽ tác động trực tiếp đến cục diện an ninh khu vực.

Nguồn:

[1]https://www.scmp.com/comment/insight-opinion/united-states/article/2180253/post-mattis-south-china-sea-can-next-defence

[2]https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/2168756/us-defence-secretary-james-mattis-hits-out-predatory-chinese

[3]https://www.scmp.com/news/china/military/article/2180309/chinas-military-priorities-2019-boost-training-and-prepare-war

[4]https://www.stripes.com/news/many-chinese-think-americans-lack-resolve-to-prevail-in-battle-expert-says-1.562838

[5]https://www.scmp.com/news/world/united-states-canada/article/2180078/patrick-shanahan-new-guy-pentagon-hot-seat-after

[6]https://www.reuters.com/article/us-usa-military-china/remember-china-china-china-new-acting-u-s-defense-secretary-says-idUSKCN1OW151

[7]https://thediplomat.com/2019/01/trump-signs-asia-reassurance-initiative-act-into-law/

[8]https://asia.nikkei.com/Economy/Trade-War/Trump-and-Congress-up-pressure-on-China-with-Asian-security-law

[9]https://sg.news.yahoo.com/britain-planned-naval-southeast-asia-120338262.html

Hồng Thủy