Bs. Phạm Anh Dũng: ‘Mẹ Với Con Suốt Đời’; Bs. Đỗ Hồng Ngọc: ‘Mình ơi’; Phỏng vấn Chopinist Đặng Thái Sơn

18 Tháng Năm 20232:17 SA(Xem: 1950)

VĂN HÓA ONLINE – NGHỆ THUẬT – THỨ NĂM 18 MAY 2023

Ý kiến/Bài vở vui lòng gởi về Email: lykientrucvh@gmail.com


Bs. Phạm Anh Dũng: “Mẹ Với Con Suốt Đời”


Mẹ Với Con Suốt Đời

(thơ Uyển Diễm, nhạc Uyễn Diễm & Phạm Anh Dũng)

Diệu Hiền hát & phụ họa, Quang Đạt hòa âm, Đào Cận video


https://www.youtube.com/embed/uyrfVeouuy4


https://www.youtube.com/watch?v=3l6o3bE0F7I


https://www.youtube.com/watch?v=C0vD_fp7MVk

image003

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++


Bs. Đỗ Hồng Ngọc: “Mình ơi!”


Tiếng Việt Thời Đại Mới


“Mình ơi!”


Tôi có việc phải đến tiếp xúc một công ty. Cô tiếp tân trẻ,


tuổi chừng ngoài hai mươi, khá xinh, ân cần cúi chào. Tôi


nói:


- “Tôi có hẹn với cô T. sáng nay.”


Cô tiếp viên liền nhắc điện thoại lên để gọi cho cô T. và đột


ngột quay qua hỏi tôi:


- “Mình tên gì ạ?”


Tôi chưng hửng. Trời! Lâu lắm rồi tôi chưa được ai gọi


mình là… “Mình” cả! Bây giờ bỗng dưng được gọi là


“Mình.” Sướng mê tơi! Mà cô tiếp tân nhỏ hơn mình nửa


thế kỷ. Sực nhớ Nguyễn Công Trứ đã từng sượng sùng:


“Ngũ thập niên tiền….”


Nghĩ lại cũng may. Nếu lúc đó mà mình lơ đễnh ngó đi đâu


đó thì cô ta dám kêu:


- “Mình ơi, mình tên gì ạ?”


Thì càng nguy! Nguy là bởi vì chữ “Mình” của tiếng Việt


mình phức tạp lắm !


Bùi Giáng từng viết:


“Mình ơi tôi gọi là nhà


Nhà ơi tôi gọi mình là nhà tôi…”



Lại nhớ khi xưa Cô Diệu Huyền (?) có mục “Minh ơi !”


trên Bán nguyệt san Phổ Thông. Cái ông Nguyễn Vỹ giỏi


thiệt. Người ta có thể quên nhiều thứ trên báo Phổ Thông


của ông chớ khó mà quên cái mục “Mình ơi…!” của Cô


Diệu Huyền do chính ông sắm vai


Trên TV (truyền hình) ở Việt Nam ngày nay cách gọi


Mình” để chỉ đối tượng (khách mời) khá phổ biến. Chẳng


hạn, một cô MC hỏi khách mời:


- & quot; Nhà mình có mấy người con ạ?"


- & quot; Nhà mình có ai mắc bệnh này không ạ?"


- & quot; Nhà mình ở có xa đây không? & quot;


Hóa ra “Nhà mình” không phải là “nhà của mình” mà là


“nhà người ta !” mới chết! Thậm chí vào quán cà-phê, lúc


tính tiền, cô thâu ngân nói:


- “Của mình bốn chục ngàn ạ!”


Vậy “Mình” không phải là chính “Mình” mà là người đối


diện, là đối tượng, ngôi thứ hai trong cách xưng hô. Bây


giờ ngôi thứ hai đã trở thành ngôi thứ nhất. Thú vị quá !


& quot; Mình với ta tuy hai mà một


Ta với mình tuy một mà hai..."


Hình như cách xưng hô này để bày tỏ tình thân ái?


Có điều một cô gái trẻ đẹp, nhỏ hơn mình nửa thế kỷ mà


hỏi “Mình tên gì ạ?” thì ngẩn ngơ cũng phải ! Tiếng Việt


phong phú lắm.


Vợ chồng thường gọi nhau là “Mình”:


- Mình lấy giùm anh cái cặp.”


- Mình đưa cho em cây dù…”


Nhưng khi có ai hỏi:


- Chị nhà có khỏe không?”


Thì trả lời:


- “Nhà tôi cũng khỏe.”


Hoặc:


- Anh nhà có khỏe không?”


Thì trả lời:


- Nhà tôi cũng ổn.”


Hai chữ “Nhà tôi” ở đây nghĩa là vợ hay chồng mình.



Như vậy, ngày nay chữ “Mình” đã thay cho chú bác ông bà


anh chị cô dì …! Mà thay đổi từ lúc nào vậy nhỉ? Từ lúc


nào mà người người sống với nhau thân thiết thương yêu


đậm đà đến vậy? Chuyên xưng hô trong tiếng Việt không


phải là “Chuyện nhỏ.” Cho nên ca dao thời đại có câu:


Xin đừng gọi chú bằng anh


Để cho chú phải hy sanh cuộc đời ”


Tự điển tiếng Việt (NXB Khoa học xã hội, Hà Nội 1988)


định nghĩa “Mình” như sau:


- 1). Chữ dùng để tự xưng hoặc để chỉ bản thân cùng với


người đối thoại một cách thân mật, có tính chất bạn bè.


Cậu giúp mình một tay.”


- 2). Chữ vợ chồng hoặc người yêu gọi nhau một cách âu


yếm: “Mình mong em lắm phải không?” (trg 658).


Tự điển này cũng ghi thêm:


“Mình là chữ dùng để gọi nhau một cách thân mật giữa


bạn bè trẻ tuổi.”


Thí dụ: “Mình đi trước, tớ còn bận.”


Như vậy điều kiện ở đây phải là giữa bạn bè thân mật, và


trẻ tuổi, chớ không dùng để xưng hô giữa hai người xa lạ


hay giữa một người trẻ với một người già như bây giờ (?).


Ngay cả trường hợp trên, nếu nói:


- “Bạn đi trước, tớ còn bận.”


hoặc:


- “Bạn đi trước, mình còn bận.”


Có lẽ hay hơn chăng? Không biết các nhà ngôn ngữ học


bảo sao nhỉ?


Bs. Đỗ Hồng Ngọc


(Saigon, 12.2015)


Trần Văn Giang (ghi lại)


+++++++++++++++++++++++++++++


Phỏng vấn Chopinist Đặng Thái Sơn

image005

Kỳ 1


“Không chơi đàn tôi không biết làm gì"

14/07/2010


(TT&VH) - Khoảng thời gian để chúng tôi gặp gỡ với NSND Đặng Thái Sơn tại Hà Nội chừng hơn một giờ đồng hồ, trước khi ông ra sân bay lên đường sang Nam Hàn. Cuộc trò chuyện này để phục vụ cho chương trình Người Hà Nội (đang phát sóng trên VTV1) và do đó chúng tôi hỏi ông nhiều về tuổi thơ cũng như những dấu ấn trong cuộc đời mình.

* Ông có thể kể về nơi mình đã sinh ra?


- Tôi sinh năm 1958, tại Bệnh viện C, Hà Nội. Nhà tôi ở số 28 Tống Duy Tân, trước đây còn gọi là phố Kỳ Đồng. Đây là một villa của Pháp ngày xưa, sau đó thuộc về một tư nhân. Gia đình tôi thuê lại một căn gồm 2 phòng trên tầng 3. Villa gồm 6 hộ trong đó có 3 hộ người Hoa. Diện tích hai phòng chỉ khoảng 20m2, có lần khi quay lại thăm ngôi nhà này, tôi giật mình vì không thể tin được rằng sao nơi sinh sống của 5 con người lại nhỏ bé đến thế.

Hồi ấy, tôi có một sở thích là nuôi gà. Vì những năm đi sơ tán, hằng ngày tôi được trồng cây, nuôi gà và thế là tôi trở nên mê gà từ lúc nào không hay. Năm 1970, lúc 12 tuổi, từ nơi sơ tán trở về, tôi đã làm một cái chuồng gà trong nhà mình. Vì ở nhà chẳng có gì chơi nên việc tôi nuôi gà ngoài hành lang trở thành một “sự kiện” đến nỗi bố mẹ tôi cãi nhau. Bố tôi sợ cho tôi chơi ở ngoài lan can sẽ rất nguy hiểm, nhất là những ngày mưa trơn. Hơn thế nữa, mình không chỉ thích cho gà ăn mà còn muốn chơi với nó, mà nhiều khi thả nó ra, nó đi trên lan can rồi còn bay xuống dưới. Nghĩ lại, nếu lúc ấy mình mà chạy theo vồ bắt nó chắc cũng đi tong. Chuyện cho gà ăn với tôi cũng thú vị vì ở dưới nhà tôi lại là nơi bán gạo và nhiều lần tôi ôm gà xuống dưới đó, “lới lơ” với mấy bà bán gạo để gà được ăn miễn phí mà không phải lo lắng gì cho nó.

image007

Cũng như nhiều nhà thời đó, nhà tôi nấu bếp ngoài hành lang, khu vệ sinh chia đôi với láng giềng, điện nước thiếu thốn. Nước phải xách từ dưới nhà lên để dùng.

Nhờ có những năm đi sơ tán nên 7 tuổi tôi đã biết nấu cơm khi mẹ đi làm. Nấu cơm thời đó cũng không được tiện nghi với bếp ga, bếp điện như bây giờ. Hồi ấy dùng lá tre, lá sắn với rạ. Mỗi lần nấu là dùng tay đẩy vào bếp để cháy. Rồi đến khi cơm cạn nước, còn phải biết cách ghế để cơm không bị cháy, bị khê.

* Cuộc sống của ông ở nơi sơ tán đã diễn ra như thế nào?

- Lúc sơ tán trên Hà Bắc từ 1965 - 1969, tôi sống đúng như một cậu bé nông thôn, toàn ra ngoài ruộng lao động chứ có được chơi đàn là mấy. Mà hồi đó, điều kiện cũng chỉ có một cây đàn nên mọi người phải chia nhau tập. Mỗi người chỉ được 40 phút/ngày bởi đàn thì ít học sinh thì nhiều. Thời gian còn lại là để học văn hóa.

Gia đình tôi có gen với khoa học tự nhiên hơn là xã hội (chú ruột tôi là GS toán học Đặng Đình Áng). Hồi bé tôi cũng rất thích môn toán. Cuối cấp 1 năm lớp 4 tôi đi thi toán được giải nhất xã, rồi đến nhất huyện Yên Dũng, sau đó là nhất tỉnh Hà Bắc. Lúc ấy cũng cơm đùm cơm nắm đi thi.

* Dường như những người bạn học từ thuở sơ tán của ông vẫn chơi với nhau đến tận bây giờ?

- Đúng vậy. Nhưng phải hơn 40 năm sau chúng tôi mới gặp lại nhau. Nhận ra nhau cũng bùi ngùi. Giờ thì gặp nhau thường xuyên hơn, mỗi năm mấy lần.

Người thầy Liên Xô và bản Concerto số 2 của Rachmaninov

* Cảm giác của ông khi lần đầu tiên chạm tay lên phím dương cầm? Lúc đó cây đàn đã hấp dẫn với ông chưa? Khi nào thì ông thực sự cảm thấy yêu thích bộ môn này?

- Lúc đó cây đàn như một thứ đồ chơi có âm thanh đối với tôi. Hồi đó, trò chơi của trẻ con chỉ là đánh bi, đánh xèng. Khi tiếp xúc với đàn piano, tôi tò mò khi thấy nó phát ra âm thanh, lại còn có nốt cao, nốt thấp. Rồi sau đó tôi cũng chơi được những giai điệu đơn giản và thấy chiếc đàn dần dần cuốn hút mình. Giờ đây nghĩ lại tôi thấy mình may mắn khi chọn đúng nghề sở trưởng. Bởi nếu không chơi đàn nữa thì tôi cũng không biết làm gì.

Trong nhà, tôi là người nhỏ nhất. Gia đình ai cũng chơi đàn nên đến lượt tôi, mọi người bảo nhà mình ầm ĩ quá nên không muốn cho tôi học đàn nữa. Nhưng trẻ con thì thường thích làm ngược lại với điều bố mẹ nói. Nên khi bố mẹ không thích cho tôi học đàn thì tôi lại thích và quan tâm đến cây đàn. Cuối cùng cả nhà quyết định cho tôi học đàn. Mới đầu, tôi học cũng rất tự do chứ cũng không theo bài vở gì. Chỉ đến khi đủ tuổi vào trường thì mới bắt đầu vào khuôn phép.

Sống trong môi trường âm nhạc từ khi lọt lòng như vậy nên âm nhạc thấm vào người, vào tâm trí tôi một cách rất tự nhiên. Vì thế mà tôi yêu thích bộ môn này tự nguyện, không có một sức ép nào từ phía gia đình.


image008Đặng Thái Sơn học với thầy Issac Katz


* Việc ông được thầy Issac Katz phát hiện và sau đó được đào tạo chuyên nghiệp tại Nhạc viện Tchaikovsky là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời?

- Năm 1974, thầy Issac Katz, chuyên gia người Liên Xô sang giảng dạy cho giảng viên và sinh viên đại học của trường nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia) trong vòng một năm, lúc đó tôi mới 16 tuổi, là học sinh trung cấp 2.

Khi sang đây, ông Katz đã đề nghị được nghe qua tất cả học sinh, sinh viên khoa piano chơi và ông ấy đã nhận dạy tôi là một trường hợp đặc biệt. Tôi được học với thầy trong vòng 6 tháng và 6 tháng đó đúng là một bước ngoặt làm thay đổi cuộc đời.

Sau khi nghe tôi chơi những bài đơn giản của trẻ con, ông ấy đổi luôn chương trình học của tôi thành chương trình đại học. Lúc đó tôi thấy choáng. Tôi không hiểu sao ông lại cho mình học như vậy. Nhưng bên cạnh đó tôi cũng thấy hăm hở, thích thú. Và sự nghiệp của tôi bắt đầu với bản Concerto số 2 của Rachmaninov (một sự tình cờ là tôi sẽ trình diễn lại tác phẩm này vào ngày 1/10/2010, nhân lễ kỉ niệm 1.000 năm Thăng Long).

Phải nói Concerto số 2 là một tác phẩm khó dành cho các sinh viên đại học. Tôi nhớ hồi đó trong trường còn thiếu sách học mà bố tôi thì đang phấn khởi vì việc học hành của con nên đã tìm cách xin ngay vào thư viện quốc gia để có được bản nhạc cho tôi tập. Tôi đã học thuộc bài trong vòng hai tháng, mặc dù lúc đó cũng rất bận vì còn phải học phổ thông.

Sau đấy lại có cuộc biểu diễn đặc biệt trong trường kỉ niệm về Rachmaninov. Chương trình gồm 3 bản concerto, 2 bản do các giảng viên chơi là anh Nguyễn Hữu Tuấn (cố trưởng khoa piano), Ngô Cảnh Trướng – người gốc Hoa (nay đang ở Canada) và Tôn Nữ Y Lăng (chị gái nghệ sĩ piano Tôn Nữ Nguyệt Minh). Các bản concerto đều có phần đệm của Issac Katz (phần piano 2). Có thể thấy tên tuổi của những nghệ sĩ tham gia trong chương trình này toàn là những người cự phách của thế hệ đó.

Riêng tôi chơi cả 3 chương bản Concerto số 2 và điều này trở thành một sự kiện gây sốc của trường, vì ở thời điểm đó chiến tranh vẫn chưa kết thúc. Thầy Katz đã “bốc” tôi lên và chứng tỏ cho mọi người thấy tôi ở trình độ nào. Hồi ấy vui lắm, chấn động toàn trường. Mà cũng nhờ việc này mà năm 1975 tôi tốt nghiệp và được tạo một sức bẩy rất mạnh để tôi đi học ở nước ngoài.

Ai cũng biết bố tôi là nhà thơ Đặng Đình Hưng, một nhân vật “Nhân văn Giai phẩm” nên tôi cũng chẳng mơ mộng gì việc đi đâu hết. Nhưng nhờ có sức bẩy của ông Katz nên đã có một cuộc họp đặc biệt về việc này. Và kết quả tôi là trường hợp đầu tiên, “con của một Nhân văn Giai phẩm” được ra nước ngoài. Sau này, Nhà nước mở cửa, cho phép cũng như tạo rất nhiều điều kiện cho các văn nghệ sĩ đi nước ngoài. Đó là một niềm vui lớn đối với những người trong nghề.

Hồi đó, khó khăn không thể tưởng tượng được. Đi sang các nước tư bản rất khó khăn, cộng thêm việc nhiều kẻ biểu tình phản đối chống Việt Nam đã trở thành mối lo ngại lớn cho các đoàn nghệ thuật ra nước ngoài biểu diễn. Riêng chuyện của tôi thì họ không có phản ứng gì. Điều đó khiến tôi cảm thấy xúc động, vì có lẽ giá trị nghệ thuật cuối cùng đã vượt qua được mọi trở ngại.

(Còn nữa)


Lưu Ngọc Minh - Trần Thế Vinh (thực hiện)


https://thethaovanhoa.vn/tro-chuyen-voi-dang-thai-son-ky-1-khong-choi-dan-toi-khong-biet-lam-gi-20100714145038664.htm


Kỳ 2


"Tôi hiểu nỗi đau của Chopin"


15/07/2010


(TT&VH) - Trước giờ ra biểu diễn Đặng Thái Sơn thường niệm câu thần chú “bữa nay là bữa biểu diễn cuối cùng trong đời”. Đó là cách để người nghệ sĩ tài năng này chế ngự sự hồi hộp.



Bởi vì tôi yêu tôi

* Ông thường làm gì để chuẩn bị tốt nhất trước mỗi buổi biểu diễn của mình? Và điều gì làm ông hài lòng nhất sau mỗi đêm diễn?

- Chuẩn bị thì ai cũng có chuẩn bị nhưng có lẽ lần nào ra biểu diễn tôi cũng cảm thấy run. Run là vì mình yêu mình quá. Bởi nếu mình chơi dở, người ta sẽ chê và điều đó làm tổn thương đến tự ái của mình. Chắc chỉ có là thánh thì mới quên đi cái sự run ấy nhưng mình là người trần nên tôi nghĩ tốt nhất là phải biết cách ngự trị được sự hồi hộp theo hướng tích cực để có thể chơi đàn bằng sự hứng thú.


Gần đây thì tôi hay dùng “chiêu” niệm thần chú. Trước giờ ra biểu diễn tôi thường dùng câu niệm “bữa nay là bữa biểu diễn cuối cùng trong đời”. Nhưng thực tế thì lần nào cũng là bữa diễn cuối cùng, đó là cách tôi đánh lừa bản thân. Vì đây là vấn đề về tâm lý nên mỗi người sẽ có một cách giải quyết riêng. Có lúc tôi lại sử dụng phương pháp thiền. Vì khi run, tim hay đập loạn và tay bị lạnh, thiền giúp mình điều hòa nhịp thở, máu lưu thông. Ngồi thiền một lúc là tay trở nên ấm dần.

Sau mỗi đêm diễn, điều hài lòng nhất đối với tôi không phải là những tràng vỗ tay. Đó sẽ không phải là thước đo cho sự thành công nếu bạn đến Nhật Bản, bởi ở đó họ không thể hiện sự tán thưởng bằng những tràng vỗ tay hay nói “bravo, bravo”. Họ chỉ nói được hay không được.

Điều khiến tôi cảm thấy hài lòng, đó là khi những mong muốn của mình được thực hiện trong đêm diễn, đó là khả năng bộc lộ bản thân của tôi đến đâu.

* Cảm nhận của ông khi được gọi là “Người được Chopin chọn”? Ông có nghĩ điều đó đôi khi khiến mọi người chỉ biết đến mình với âm nhạc của Chopin không, trong khi ông vẫn chơi nhạc của những nhà soạn nhạc nổi tiếng khác như Bach, Mozart hay Debussy?

- Có lẽ trong một xã hội phát triển, bất cứ lĩnh vực nào cũng cần đến sự chuyên môn hóa cao và tôi nghĩ trong âm nhạc cũng vậy. Ở thời Chopin, người sáng tác và biểu diễn cùng là một người, nhưng sau đó họ tách dần ra theo sở trườngng. Vì thế, họ gọi những người chuyên chơi nhạc của một nhà soạn nhạc như tôi, là Chopinist – người chơi nhạc Chopin. Tôi thấy vui vì mình là một trong những người đại diện cho Chopinist quốc tế, hơn nữa lại được chính người dân Ba Lan - quê hương của Chopin đón nhận. Họ không chỉ đón nhận mình năm 1980 mà sau 30 năm, vào Gala kỉ niệm 200 năm ngày sinh của Chopin tháng 3 mới đây, có 3 pianist toàn cầu được chọn để biểu diễn thì trong đó họ mời tôi. (Các nghệ sỹ trình diễn hôm đó gồm có Lý Vân Địch - người Trung Quốc, đoạt giải năm 2000, Garrick Ohlsson - người Mỹ, đoạt giải năm 1970 và Đặng Thái Sơn - đoạt giải năm 1980).


image009Đặng Thái Sơn biểu diễn trên sân khấu


Tôi hiểu nỗi đau của Chopin

* Ông và Chopin có mối liên hệ nào khi hai người sống ở hai thời đại khác nhau và cách xa nhau mấy đại dương?

- Nhạc của Chopin xuất phát từ nội tâm nên chứa đựng nhiều tình cảm. Nhạc của Chopin không chỉ có một màu về cái đẹp, cái vui mà độ buồn đau cũng rất kinh khủng. Nếu ai đã từng đọc về cuộc đời của Chopin thì thấy, thuở nhỏ người nghệ sỹ tài hoa này cũng đẹp đẽ, dễ dàng và hạnh phúc, nhưng đến thời thanh niên đã suy sụp vì sức khỏe yếu. 20 tuổi, Chopin rời Ba Lan sang Pháp và sống nửa đời người trong tâm trạng nhớ xứ sở, cảm thấy bị lạc lõng vì xa quê hương. Nhưng quan trọng vẫn là vì tình hình sức khỏe của ông không đảm bảo. Tuy nhiên, trong con người ông luôn có sự tranh đấu giữa một thể chất yếu và bệnh tật với một lý trí mạnh mẽ và kiên định. Chính vì thế, chơi nhạc của Chopin cần phải hiểu được nỗi đau ẩn chứa trong sâu thẳm tâm hồn nhà soạn nhạc này. Âm nhạc của Chopin không phải là thứ âm nhạc hào nhoáng mà có những lúc rất gần gũi, thân mật.

Tôi nghĩ mình đến với âm nhạc của Chopin như thuận theo số trời. Mẹ tôi (nghệ sĩ piano Thái Thị Liên) cũng là người rất thích nhạc của Chopin. Khi còn đi sơ tán, vào những đêm yên tĩnh, trong bóng tối, mẹ tôi chơi đàn dưới ngọn đèn dầu những tác phẩm nhỏ như Mazurka, Nocturne của Chopin. Tôi nghe và đã yêu thích từ đấy. Nhưng lúc đó điều kiện học thiếu thốn đủ thứ. Sách nhạc thì ít mà băng đĩa thì không có. Cho đến Concour Chopin năm 1970, khi mẹ tôi được mời sang làm khách tham dự, nhờ chuyến đi ấy của mẹ mà tôi mới có sách, có băng đĩa để học. Vậy là ngày đêm tôi chơi nhạc Chopin và âm nhạc của Chopin thấm dần vào máu mình từ đấy. Đó là một trong những bước quan trọng trong sự nghiệp của tôi.

* Và cuối cùng ông đã là “Người được Chopin chọn” và số phận đã gắn ông với Chopin…

- Tôi không nói đến mối liên hệ giữa tôi và Chopin nhưng tôi tự thấy mình có những điểm gần gũi với ông ấy. Ví dụ như chiều cao của tôi và Chopin tương đương nhau (1m60). Bàn tay của ông ấy và bàn tay của tôi cũng có kích thước như nhau. Nhờ những điểm tương đồng đó mà cách viết nhạc của Chopin đã đem lại nhiều thuận lợi cho tôi. Đó là về mặt kỹ thuật. Về tinh thần, ai cũng biết hồn nhạc của Chopin đầy chất thơ, lãng mạn, tinh tế và tế nhị. Và cách đàn của tôi cũng gần với sự lãng mạn.

Nhưng điều quan trọng hơn cả là mình thấm được cái đau của Chopin. Suy cho cùng, cuộc đời của tôi không được thuận lợi so với các nghệ sỹ quốc tế khác. Sự trắc trở diễn ra từ cuộc sống hàng ngày đến những phức tạp trong gia đình. Gia đình tôi có nhiều luồng văn hóa khác nhau. Mẹ tôi sinh ở Sài Gòn, học trường Tây nên chịu ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, còn bố lại là người rất truyền thống. Tôi cũng không hiểu tại sao hai ông bà lại lấy nhau, nhưng cuộc sống gia đình có nhiều mâu thuẫn. Năm 1976 là một năm định mệnh, vì khi quyết định cho tôi đi học nước ngoài, bố mẹ tôi đã ly dị. Tôi vẫn còn giữ tờ giấy li hôn của tòa, trong phần phân chia tài sản ghi rõ cha tôi được cái xe đạp thiếu nhi, mẹ tôi thì được mấy cái xoong nồi…

(Còn nữa)


Lưu Ngọc Minh - Trần Thế Vinh (thực hiện)


+++++++++++++++++++++++++++++++


XEM THÊM:


Danh cầm Đặng Thái Sơn: Tuổi năm mươi nhìn lại

image011

Say mê âm nhạc và được cha mẹ hướng nghiệp từ nhỏ, năng lực của Đặng Thái Sơn đã đột khởi với sự kiện kỳ diệu mùa thu 1980 - là người châu Á đầu tiên đoạt giải nhất cuộc thi dương cầm thế giới mang tên F. Chopin. Từ đó đến nay, anh trở thành một trong những danh cầm có tầm cỡ quốc tế, tham gia biểu diễn và thu đĩa tại nhiều quốc gia.


“Hổ phụ sinh hổ tử”. Chopinist Đặng Thái Sơn thật xứng đáng là tài năng nối nghiệp cha Đặng Đình Hưng – nhạc sĩ, nhà thơ và mẹ Thái Thị Liên – Chopinist bậc thầy dương cầm Việt Nam.


Thời gian cứ lặng trôi ngày tháng. Mới ngày nào Đặng Thái Sơn về Việt Nam kỷ niệm 40 năm Nhạc viện Hà Nội. Vậy mà giờ đã là kỷ niệm tròn nửa thế kỷ. Và Sơn cũng đã vào tuổi 49 rồi. Lâu rồi Sơn mới có dịp soi gương. Những lần soi gương trước khi biểu diễn chỉ là để sửa sang cho tề chỉnh rồi bước ra sân khấu. Soi gương để nhìn lại mình thì mấy khi. Hóa ra mình để râu trông có vẻ phong trần hơn. Đã có người nói bây giờ mình đã có nét phảng phất của bố Hưng khi ngồi xếp bằng tròn nâng chén rượu. Bây giờ mình soi gương là để có một lần tĩnh tâm trôi ngược về thời nhỏ.


Ôi! Đã trở lại những bước đi chập chững đầu tiên ngày bé dại trên phố nhỏ Tống Duy Tân. Đã trở lại những bước chân nhi đồng trên con đường làng Xuân Phú nơi sơ tán. Đã trở lại những bước chân thiếu niên đi về trên con đường Nhạc viện Hà Nội. Đã trở lại những bước chân thanh xuân trên đất Nga mênh mang năm tháng bên thầy Natansol. Và đã lùi xa tất cả. Đã lùi xa cả những dòng ngợi khen trên báo chí.


“Anh là một dương cầm gia bậc nhất với một ấn tượng đáng tin cậy, kỹ thuật khó ngờ và sự tự tin…” (Franfuoter Allgemeine Zeiting - tháng 11/1988)


“Duyên dáng và minh mẫn, đặc biệt là khi chơi với một trực giác không có sự hướng dẫn nào. Hà Nội, nơi sinh ra Đặng Thái Sơn thật tuyệt vời… sức nặng những ngón đàn của anh đã giữ một sự cân bằng và chất thơ…” (The Times, London, 25/3/1991) vv và vv…


Thế là Sơn đã bước vào cuộc đời của một nghệ sĩ dương cầm đi lưu diễn vòng quanh thế giới tới một phần tư thế kỷ rồi. Cuộc đời lưu diễn thật không biết bao nhiêu chuyện buồn vui.


Dạo sau khi đoạt giải nhất cuộc thi F. Chopin, Sơn cùng chú Trọng Bằng sang Pháp biểu diễn cho bà con Việt kiều ta. Nhờ sự giúp đỡ của nhà soạn nhạc tiên phong Nguyễn Thiện Đạo, Sơn đã làm cho bà con hiểu Việt Nam qua đêm diễn. Ngay cả gần đây nữa, dù thẩm mỹ lớp trẻ Việt kiều ở Pháp nghiêng về pop - rock, Sơn vẫn chứng tỏ mình là Đặng Thái Sơn trong mọi thời tiết âm nhạc. Bữa đó, Sơn đã chơi thành công một concerto của C. Saint - Saen với dàn nhạc.


Sơn cũng thường xuyên trở lại các cuộc thi F. Chopin sau mình để nhận ra thêm các tài năng ở Warsawa. Đúng 20 năm sau ngày Sơn đoạt giải, Trung Quốc đã có Lý Vân Địch là người châu Á thứ 2 đoạt giải nhất cuộc thi. Lý Vân Địch có cái “hậu sinh khả úy” hơn Sơn là hoàn toàn được đào tạo trong nước. Biết bao thế hệ nghệ sĩ dương cầm đã sinh ra trong suốt thế kỷ qua. Thảo nào Sơn đã đến tuổi gần “ngũ tuần” rồi. Ấy vậy mà vẫn thấy mình trẻ thơ như xưa, trong trẻo như xưa. Giữ điều đó trong mình lâu bao nhiêu, thì tiếng đàn của mình còn trẻ, còn quyến rũ người nghe bấy nhiêu.


Những đêm ở Nhật, khi đi biểu diễn ở những vùng xa xôi, nghe tiếng ếch nhái kêu ầm ĩ xung quanh nhà hát, Sơn lại nhớ đến những đêm sơ tán ở Xuân Phú, Yên Dũng, Bắc Giang, thật gian khổ. Nhưng chính trong bóng tối của chiến tranh, những giai điệu F. Chopin mà mẹ Liên tấu lên trong giá lạnh, đã thắp sáng, dẫn dắt Sơn đến hôm nay. Giờ thì mẹ vẫn bên Sơn, nhưng lại trong không gian của xứ Montrian thuộc Bắc Mỹ.


Nhớ hồi 1998, mẹ thường ngồi lặng lẽ trước đàn trong mắt nhìn trìu mến của Sơn. Nhỏ nhắn và thư thái. Những ngón tay tìm phím dương cầm như tìm lại bạn cố tri. Hồi ấy, mẹ đàn tập để trở về Việt Nam nhân ngày sinh lần thứ 80 và dự lễ trao Huân chương Lao Động hạng Nhất cho mình. Rồi tiếng đàn đã vang lên trong không gian thân thuộc của Nhạc viện Hà Nội - nơi mẹ đã có tới nửa thế kỷ giảng dạy và gắn bó. Những âm thanh như thở. Có cảm giác như mẹ không chơi đàn mà là đang sống trong giấc mơ.


Hẳn không hề vô tình khi mẹ chọn mở đầu phần tâm sự bằng dương cầm của mình khi 80 tuổi là chương hai của Sonate “Pathéque” mà L.V. Beethoven đã viết ra 200 năm trước (1798) khi ảnh hưởng của Cách mạng Pháp còn tràn đầy trong tâm hồn nhà soạn nhạc vĩ đại này. Giai điệu chậm rãi ngân nga, trầm tư, cao thượng như một lời tâm sự. 60 năm trước, mẹ đã say mê dương cầm như thế. Những người thầy ở Nhạc viện Paris, giáo sư Gabrien Amienno và Ana Cariote đã truyền giảng nghệ thuật này cho mẹ ở Sài Gòn. Và từ đấy mẹ bắt đầu một giấc mơ - giấc mơ tạo nên ngành biểu diễn dương cầm ở Việt Nam.


Có lẽ bởi vậy, mẹ đã thực sự tan trong “Mộng tình” của F. List. “Đời là một giấc mơ” như mẹ thường nói. Với tuổi già của mẹ, nếu không còn sức lực, niềm ham sống, chắc không thể lãng mạn được trước những giai điệu huyền diệu của F. List với “Mộng tình”. Mẹ có thể được xem như một trong những nghệ sĩ dương cầm chơi hay nhất thế giới ở lứa tuổi 80.


Đối với Sơn, mẹ chẳng còn gì để có thể nói hơn câu ca dao: “Công cha như núi Thái Sơn/ Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”. Sơn đã từ sân bay khát vọng của mẹ vụt bay vào vòm trời dương cầm thế giới. Bây giờ, mẹ vẫn đang dìu dắt Sơn trong nỗi buồn xa xứ. Nỗi niềm đó cứ canh cánh làm sao khi mẹ chợt chuyển sang chơi Etude số 3 mà nước ta quen gọi là “Nhạc buồn Chopin” hay “Nỗi buồn Chopin”.


Sơn nhớ bố Hưng từng hát nỗi buồn này rất hay bằng tiếng Việt cho Sơn nghe từ ấu thơ: “Ôi đàn năm xưa/ Réo rắt buồn ngân/ Rung bao sầu nhớ/ Nhắc ta bao ngày xa xôi/ Đã lãng quên rồi/ Thôi hỡi đàn vang chi những lời ca não nề/ Nhắc làm gì/ Những ngày qua/ Phương trời xa xăm/ Chiếc én liệng bay/ Tha phương buồn nhớ/ Nhắc ta bao người thân yêu/ Bóng dáng yêu kiều…”.


Rồi mẹ đã tươi cười trong vinh dự giữa hoa và hoa. Nhưng để đổi lấy giây phút ấy, bao thăng trầm đã lướt qua đời mẹ. Khi mẹ học dương cầm ở Sài Gòn thì bố Hưng cũng bắt đầu cuộc đời tha thủi từ một làng quê Chương Mỹ - Hà Tây bên bờ sông Đáy ra chốn kinh thành mong tìm kế sinh nhai.


Khi mẹ thành thân với bác Trần Ngọc Danh - một nhà cách mạng, thì bố Hưng mới đang “tìm đường”. Nhưng sau sự ra đi vĩnh viễn của bác Danh, mẹ đã thực sự chuyển đời mình qua một bước ngoặt của giấc mơ. Mẹ và bố Hưng đã tạo ra một cái “Bến lạ” mà bố Hưng đã để lại cho đời. Bỗng nhớ những câu thơ của bố Hưng đến thế: “Khi một thuở phong trần/ Hồng nhan gian truân/ Phảng phất đâu đây cái thời gió bụi ấy/ Hồng nhan bóng nhạn/ Như cữ đông sang màu tuyết/ Thu sang nắng quyến hành vân…”.


Những giai điệu F. Chopin vẫn vang lên. Bây giờ thật rõ tiếng bố Hưng hát: “Ôi gió sớm reo buồn trong lòng người/ Ôi luyến tiếc khôn nguôi nỗi đầy vơi/ Cho khiến lòng ta tan nát cùng khơi gió/ Ta mong đời ta/ Mãi như con thuyền trôi/ Bến xa xăm mặc gió/ Ta mang sầu nhớ/ Đau thương ngàn năm…”. Sơn thấy mẹ chợt ngồi lặng lẽ. Con tàu thời gian chầm chậm rời ga cũ. Một ánh mắt mẹ ngoái nhìn như câu thơ bố Hưng: “Xa rồi đâu nữa đâu/ Con sông trôi đã những bến bờ”.


Ở tuổi mình, tiếng đàn đã tới độ chiêm nghiệm, suy tưởng hơn trước. Về kỷ niệm tròn nửa thế kỷ Nhạc viện Hà Nội lần này, Sơn đã cùng Dàn nhạc Giao hưởng của thầy trò Nhạc viện nhấn thêm một ấn tượng cho năm kỷ niệm 250 năm ngày sinh thiên tài W.A. Mozart sau cuộc trình diễn hoành tráng nhạc kịch “Cây sáo thần” của ông. Đó là việc trình tấu bản Concerto số 27 của thiên tài này. Nhạc Mozart cũng là sở trường của Sơn. Và nguồn sống ấy vẫn dạt dào trong Sơn ở tuổi “ngũ tuần” trong đêm trình tấu.


Lần nào về Hà Nội, Sơn cũng không quên thưởng thức bún ngan Hàng Bút. Bỗng thèm một tô bún ngan nghi ngút khói. Ở nước ngoài làm gì có ngan. Thịt ngon lành, ăn với miếng măng khô sao thấy ngon kỳ lạ. Một ẩm thực chả ở đâu có được. Dù là NSND Đặng Thái Sơn. Dù là Chủ tịch danh dự Câu lạc bộ F. Chopin Đặng Thái Sơn. Dù là con của bố Hưng và mẹ Liên thì vẫn là cậu bé Đặng Thái Sơn thích bún ngan từ thuở ấu thơ.


Điều tâm đắc nhất của bà Thái Thị Liên cũng như Đặng Thái Sơn là hai mẹ con rất muốn làm cầu nối cho lớp trẻ theo nghề piano ở Việt Nam hôm nay. Sơn rất mừng là tính chuyên nghiệp của sinh viên piano Việt Nam ngày càng được nâng cao.


Hàng năm, Sơn vẫn giảng dạy, bồi dưỡng một số sinh viên giỏi của Nhạc viện đi thi quốc tế và sang Canada học. Sơn đã thành lập quỹ học bổng chủ yếu giúp đỡ sinh viên Nhạc viện Hà Nội. Cũng từ quỹ này, Sơn kêu gọi Chính phủ Nhật Bản hỗ trợ thiết bị giảng dạy như sách dạy nhạc, đàn và … “chiếc cầu” của hai mẹ con sẽ đưa sinh viên Nhạc viện sang Canada du học.


Một chiếc cầu vàng bắc trên hai đỉnh núi lạ. Nguyễn Thụy Kha


++++++++++++++++++++++++++++++++


https://www.youtube.com/watch?v=MPrQdlrCzPY


image012"The Pianist"


https://www.youtube.com/watch?v=_WIiNP7bnoA


https://www.youtube.com/watch?v=Gus4dnQuiGk&list=RDEMtn0sHfPuCTd6JF5sYi_a9A&index=6


https://www.youtube.com/watch?v=Ddwq5_6k4Rk