Renoir, nghệ thuật từ đời cha đến đời con

04 Tháng Chín 20166:12 CH(Xem: 8135)

"VĂN HÓA ONLINE-CALIFORNIA"  THỨ  HAI  05  SEP 2016


Renoir, nghệ thuật từ đời cha đến đời con

 

image054

Hai cha con Jean và Auguste trong bộ phim Renoir (DR)


Nhắc đến Renoir, giới yêu chuộng nghệ thuật đầu tiên hết nghĩ tới danh họa trường phái ấn tượng Auguste Renoir. Nhưng đối với người Pháp, dòng họ này còn có một nhân vật nổi tiếng khác là đạo diễn Jean Renoir. Người cha lưu danh hậu thế nhờ các bức vẽ. Người con thành danh nhờ tài nghệ làm phim. Cuộc đời của hai cha con Renoir vừa được đạo diễn Gilles Bourdos chuyển thể lên màn ảnh lớn.


Mang tựa đề ngắn gọn Renoir, bộ phim thuộc vào thể loại tiểu sử (biopic), nhưng thay vì đơn thuần kể lại câu chuyện của một đời người, lại đan xen lồng ghép hai định mệnh với nhau. Bộ phim của Gilles Bourdos chọn bối cảnh của năm 1915, tức là một năm sau khi Đệ Nhất Thế Chiến bùng nổ và 4 năm trước khi danh họa Auguste Renoir qua đời.


Vào mùa hè năm 1915, Jean Renoir, thời ấy mới 21 tuổi, trở về từ chiến trường. Gia đình anh lúc đó đang để tang người mẹ. Bà đột ngột từ trần mà không kịp nhìn lại lần cuối hai đứa con trai, đang cầm súng chiến đấu nơi mặt trận. Cả hai đứa con lớn đều bị trọng thương. Do bị trúng đạn nên Pierre Renoir, con trai trưởng bị liệt cánh tay phải, Pierre sau đó trở thành diễn viên kịch nghệ và điện ảnh. Còn Jean Renoir, con trai thứ nhì, thì bị trúng đạn pháo, suýt nữa bị cưa cụt một chân. Tuy thoát chết nhưng đạo diễn Jean Renoir sau đó bị què, cả đời phải đi đứng khập khiễng.


Từ mặt trận trở về nhà ở vùng Cagnes sur Mer, miền nam nước Pháp, Jean Renoir gặp lại thân phụ. Danh họa Auguste Renoir lúc đó đã ngoài 70 tuổi, tài nghệ vẽ tranh của ông đã được công nhận từ hai thập niên trước. Nhiều tác phẩm hội họa của Renoir được trưng bày tại viện bảo tàng Luxembourg rồi bảo tàng Louvre. Có thể nói là lúc sinh tiền, danh họa Renoir đã thấy giấc mơ của mình trở thành hiện thực vì tranh vẽ của ông xuất hiện bên cạnh các tên tuổi bậc thầy mà ông hằng ngưỡng mộ như Raphael, Rubens, Ingres, Fragonard …


Quan hệ giữa hai cha con Renoir khá mâu thuẫn phức tạp. Ngoài chênh lệch tuổi tác (hơn 50 tuổi), còn có sự khác biệt trong quan niệm về cuộc sống. Jean Renoir mới đến tuổi trưởng thành và chưa tìm ra được con đường nghệ thuật cho chính mình, trong khi người thân phụ đã bước vào những năm tháng cuối cùng của một đời người. Cả hai cha con cũng thuộc vào dạng người ít nói : Cùng một mái nhà nhưng quan hệ trao đổi gần với kiểu sống bên cạnh, nhiều hơn là sống chung.


Trước khi qua đời, vợ của danh họa Renoir đã sắp đặt mọi thứ trong gia đình để cho cuộc sống của ông chồng thoải mái dễ chịu hơn. Do bị mắc chứng bệnh viêm khớp rất nặng, nên danh họa Renoir buộc phải ngồi xe lăn, bàn tay không còn linh hoạt như trước, nhưng ông vẫn đam mê hội họa, vẽ tranh trên giường bệnh cho tới hơi thở cuối cùng.


Trong đoạn cuối cuộc đời, thế giới của Auguste Renoir đầy dẫy những bóng hình phụ nữ. Người đẩy xe lăn, kẻ giúp việc nhà, chăm sóc cho ông từng li từng tí : Từ chuyện ăn uống cho tới việc chuẩn bị bảng vẽ, tẩy sạch cây cọ, lau chùi vết sơn … Khi cần thì những người đàn bà này có thể làm người mẫu để cho ông vẽ, trong đó có Andrée Heuschling, một thiếu nữ chưa tròn đôi mươi, mắt xanh như ngọc, tóc đỏ nâu hung. Sau ngày thân phụ qua đời, Jean Renoir sẽ cưới cô gái này làm vợ và tạo cơ hội cho cô thành diễn viên khi anh trở thành đạo diễn.


Bằng cách gợi ý nhiều hơn là minh họa, bộ phim của đạo diễn Gilles Bourdos cho thấy động lực thúc đẩy danh họa Auguste Renoir miệt mài đeo đuổi nghề vẽ. Tuổi già sức yếu, bị ám ảnh bởi cái chết, nhưng ông luôn đề cao vẻ đẹp của người đàn bà, biến tranh khỏa thân thành sở trường, tiếp nối truyền thống của Rubens và Watteau. Theo cách đọc của nhà làm phim, danh họa Renoir tìm thấy nơi vẻ đẹp của cơ thể phụ nữ một luồng sinh khí nuôi dưỡng cảm hứng nhiều hơn là rung động xác thịt, khoái lạc dục vọng.


Sinh tại Limoges, thành phố nổi tiếng lâu đời nhờ nghệ thuật làm đồ sứ tại Pháp, danh họa Auguste Renoir đến với hội họa vì ban đầu ông học vẽ các họa tiết trên bát đĩa. Sau khi gia đình dọn nhà về Paris, ông mới học thêm lớp hội họa tại xưởng vẽ của họa sư Charles Gleyre, giảng viên ở trường Mỹ Thuật Paris. Học cùng một lớp với ông Auguste Renoir có Claude Monet, Alfred Sisley và Jean Bazille, mà sau này đều trở thành những tên tuổi lớn của làng hội họa.


Do không mặn mà với truyền thống hội họa cổ điển, nên các nghệ sĩ trẻ tuổi này mới tìm tòi một lối sáng tác mới mẻ, để rồi cùng nhau khai sinh trường phái ấn tượng. Sau một thời gian đồng hành, con đường nghệ thuật của Auguste Renoir rẽ sang một hướng khác, manh nha phong cách biểu hiện nhiều hơn là ấn tượng : Ông chuộng thể hiện các chủ đề về con người, về nếp sống cũng như các sinh hoạt sôi động, thay vì vẽ thiên nhiên hay phong cảnh.


Đến năm 40 tuổi, danh họa Auguste Renoir được nhìn tận mắt các bức vẽ của thiên tài hội họa Raphael nhân một chuyến đi thăm nước Ý. Cũng từ đó, mà trong tác phẩm, ông chú trọng nhiều hơn đến chi tiết và bố cục, dung hòa đường nét cổ điển với bút pháp mới. Sở trường của ông là cách dùng màu sắc, vẽ da thịt hồng hào, đậm đà mà tươi mát trong tranh khoả thân. Chân dung khuôn mặt thường được vẽ theo lối cổ điển, nhưng cơ thể và cảnh vật xung quanh lại chan hòa ánh sáng, chấm phá hay xoắn dài theo nét cọ của trường phái ấn tượng./


Tuấn Thảo 11/1 2013