"VĂN HÓA ONLINE-CALIFORNIA" THỨ TƯ 05 APRIL 2017
Nhiều tàu cá và tàu hải cảnh Việt Nam hiện diện tại bãi Scarborough
Biển Đông: Chiến lược tàu cá của Việt Nam tại bãi Scarborough
Tàu cá Philippines chuẩn bị ra vùng biển bãi đá Scarborough. Ảnh ngày 03/11/2016.Reuters
Sự vụ bắt nguồn từ một tin ngắn Twitter của ông Ryan Martinson, trợ lý giáo sư tại Trường Hải Chiến Mỹ (US Naval War College) ngày 25/03/2017, trong đó ông ghi nhận « vô số tàu đánh cá và hải cảnh Việt Nam hiện diện ngay vào lúc này » tại khu vực bãi Scarborough Shoal Biển Đông. Căn cứ vào thông tin này, trên trang mạng The Interpreter của Viện Nghiên Cứu Lowy tại Úc, chuyên gia Euan Graham đã cho rằng sự kiện trên có thể phản ánh một chiến lược mới của Việt Nam nhằm thúc đẩy việc tôn trọng phán quyết Biển Đông của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye ngày 12/07/2016.
Thông tin về sự hiện diện của đông đảo tàu cá Việt Nam tại khu vực Scarborough phía bắc Biển Đông đã được giáo sư Ryan Martinson loan báo dựa trên các tín hiệu tự động cảnh báo AIS mà các chiếc tàu phát đi, cho thấy vị trí của con tàu trên bản đồ.
Căn cứ vào các tín hiệu đó, ông đã phác họa ra một sơ đồ cho thấy hơn một chục chiếc tàu Việt Nam với tên và số hiệu trong khu vực bãi Scarborough, thậm chí có chiếc mang tên Linh 78 hôm 24/03, neo đậu ngay cạnh bãi ngầm này, cách tàu Ngư Chính (Yu Zheng) 312 của Trung Quốc không xa.
Đối với chuyên gia Úc Euan Graham, thông tin mà giáo sư Martinson tiết lộ là một dấu hiệu nhắc nhở rằng "những ai đã khai tử phán quyết tháng 7 năm ngoái về Biển Đông của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye cần phải chú ý quan sát tình hình bãi Scarborough".
Ông Euan Graham nhắc lại rằng bãi Scarborough là đối tượng một cuộc tranh chấp song phương giữa Philippines-Trung Quốc, và rất xa Việt Nam. Thế nhưng trong phán quyết của mình, Tòa Trọng Tài La Haye ở đoạn 807, đã tuyên bố rằng bãi này là ngư trường truyền thống của ngư dân nhiều nước, trong đó có Philippines, Trung Quốc (kể cả Đài Loan) và Việt Nam.
Theo nhà nghiên cứu Úc, khi cho tàu cá và tàu chấp pháp biển của mình đến tận bãi Scarborough xa xôi, Việt Nam đã khéo tranh thủ phán quyết của Tòa Trọng Tài La Haye. Bằng cách khẳng định quyền đánh cá truyền thống của mình, Việt Nam đã mặc nhiên biến mình thành một bên thứ ba trong một phán quyết vốn chỉ liên quan đến hai nước Philippines và Trung Quốc.
Điều đáng nói trong động thái này, theo ông Graham, là "sự can thiệp của một bên thứ ba cho phép duy trì sức sống cho phán quyết La Haye bằng cách quốc tế hóa vấn đề, đồng thời khiến cho Bắc Kinh và Manila gặp nhiều khó khăn hơn trong việc thỏa hiệp với nhau mà không tôn trọng quyền lợi của Việt Nam tại Biển Đông".
Nhà nghiên cứu Úc cho rằng Manila mới đây đã loan báo một cơ chế phối hợp song phương với Trung Quốc trên vấn đề Biển Đông, sẽ bắt đầu vào tháng Năm tới đây, và điều đó có thể đã khiến cho Việt Nam quan ngại. Đối với chuyên gia Graham, tổng thống Philippines Rodrigo Duterte rất có thể là không hoan nghênh sự can dự của Việt Nam vào vấn đề Scarborough, vì làm cho vấn đề phức tạp thêm vào lúc Manila đang cố xích lại gần Bắc Kinh.
Tuy nhiên, theo ông Graham, Việt Nam chắc chắn cũng nhận thức rõ được là lúc này không nên tự cô lập mình bằng cách khiến cho đồng minh trên tuyến đầu trong mặt trận Biển Đông bất binh, nhất là vào lúc Philippines lại làm chủ tịch ASEAN và chủ trì cuộc đàm phán với Trung Quốc về một bộ Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Đông.
Do vậy, chuyên gia Úc cho rằng rất có thể là Việt Nam đã có tham khảo Philippines trước khi hành động, và Manila đã ngấm ngầm đồng ý để có thêm thượng phong trước khi đàm phán với Bắc Kinh. Nhìn dưới ống kính đó, sự xuất hiện của ngư dân Việt Nam ngoài khơi bãi Scarborough Shoal là một cách đầy sáng tạo để giành lại thế chủ động bị mất vào tay Trung Quốc kể từ tháng 7 năm ngoái.
Nếu Trung Quốc bị buộc phải tuân thủ với phán quyết La Haye về Scarborough Shoal, bằng cách cho phép Việt Nam đánh bắt cá tại đấy (điều mà Bắc Kinh đã từng làm, kể cả trong năm 2012), Hà Nội có thể không chỉ giúp ngăn chặn việc bồi đắp thêm một hòn đảo nhân tạo mới, mà còn có thể mở rộng tiền lệ này qua trường hợp Trường Sa và Hoàng Sa, nơi việc ngư dân Việt Nam bị sách nhiễu từ lâu nay là một mối quan tâm lớn của Việt Nam.
Tóm lại, Euan Graham kết luận, sự xuất hiện của một đội tàu cá Việt Nam gần một trong những điểm nóng xa xôi nhất của vùng Biển Đông không đơn thuần là để đánh bắt cá. Mục tiêu pháp lý và ngoại giao của Hà Nội sâu xa hơn. Cần xem Trung Quốc phản ứng ra sao, nhưng rõ ràng là phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye vẫn phát sinh tác dụng./(theoTrọng Nghĩa 03-04-2017 17)
