Hình ảnh Sài Gòn theo dòng lịch sử
Kính chuyển
Văn Hóa Magazine-California
NMH
Cho đến trước thế kỷ 16, Sài Gòn - Gia Định vẫn là miền
đất hoang, vô chủ, địa bàn của vài nhóm dân cư cổ cho tới khi người Việt xuất
hiện.. Những người Việt đầu tiên tự động vượt biển tới khai vùng đất này hoàn
toàn không có sự tổ chức của nhà Nguyễn. Nhờ cuộc hôn nhân giữa công nữ Ngọc
Vạn với vua Chân Lạp Chey Chetta II từ năm 1620, mối quan hệ giữa Đại Việt và
Chân Lạp trở nên êm đẹp, dân cư hai nước có thể tự do qua lại sinh sống. Khu
vực Sài Gòn, Đồng Nai bắt đầu xuất hiện những người Việt định cư. Trước đó,
người Chăm, người Man cũng sinh sống rải rác ở đây từ xa xưa.
Giai đoạn từ 1623 tới 1698 được xem như thời kỳ hình thành của Sài Gòn sau này.
Năm 1623, chúa Nguyễn sai một phái bộ tới yêu cầu vua Chey Chettha II cho lập
đồn thu thuế tại Prei Nokor (Sài Gòn) và Kas Krobei (Bến Nghé). Tuy đây là vùng
rừng rậm hoang vắng nhưng lại nằm trên đường giao thông của các thương nhân
Việt
Năm 1679, chúa Nguyễn Phúc Tần cho một nhóm người Hoa "phản Thanh phục
Minh" tới Mỹ Tho, Biên Hòa và Sài Gòn để lánh nạn. Đến năm 1698, chúa
Nguyễn sai Nguyễn Hữu Cảnh kinh lý vào miền
Thời điểm ban đầu này, khu vực Biên Hòa, Gia Định có khoảng 10.000 hộ với
200.000 khẩu. Công cuộc khai hoang được tiến hành theo những phương thức mới,
mang lại hiệu quả hơn. Năm 1802, sau khi chiến thắng Tây Sơn, Nguyễn Ánh lên
ngôi và đẩy mạnh công cuộc khai khẩn miền
Năm 1788, Nguyễn Ánh tái chiếm Sài Gòn, lấy nơi đây làm cơ sở để chống lại Tây
Sơn. Năm 1790, với sự giúp đỡ của hai sĩ quan công binh người Pháp, Theodore
Lebrun và Victor Olivier de Puymanel, Nguyễn Ánh cho xây dựng Thành Bát Quái
làm trụ sở của chính quyền mới. "Gia Định thành" khi đó được đổi
thành "Gia Định kinh". Tới năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi ở Huế, miền
Ngay sau khi chiếm được thành Gia Định vào năm 1859, người Pháp gấp rút quy
hoạch lại Sài Gòn thành một đô thị lớn phục vụ mục đích khai thác thuộc địa.
Theo thiết kế ban đầu, Sài Gòn bao gồm cả khu vực Chợ Lớn. Nhưng đến 1864, nhận
thấy diện tích dự kiến của thành phố quá rộng, khó bảo đảm về an ninh, chính
quyền Pháp quyết định tách Chợ Lớn khỏi Sài Gòn. Rất nhanh chóng, các công
trình quan trọng của thành phố, như Dinh Thống đốc Nam Kỳ, Dinh Toàn quyền,
được thực hiện. Sau hai năm xây dựng và cải tạo, bộ mặt Sài Gòn hoàn toàn thay
đổi.
Đô thành Sài Gòn khi đó được thiết kế theo mô hình châu Âu, nơi đặt văn phòng
nhiều cơ quan công vụ như: dinh thống đốc, nha giám độc nội vụ, tòa án, tòa
thượng thẩm, tòa sơ thẩm, tòa án thương mại, tòa giám mục... Lục tỉnh Nam Kỳ là
thuộc địa của Pháp và Sài Gòn nằm trong tỉnh Gia Định. Vào năm 1861, địa phận
Sài Gòn được giới hạn bởi một bên là rạch Thị Nghè và rạch Bến Nghé với một bên
là sông Sài Gòn cùng con đường nối liền chùa Cây Mai với những phòng tuyến cũ
của đồn Kỳ Hòa. Đến năm 1867, việc quản lý Sài Gòn được giao cho Ủy ban thành
phố gồm 1 ủy viên và 12 hội viên. Cho tới nửa đầu thập niên 1870, thành phố Sài
Gòn vẫn nằm trong địa hạt hành chính tỉnh Gia Định. Ngày 15 tháng 3 năm 1874,
Tổng thống Pháp Jules Grévy ký sắc lệnh thành lập thành phố Sài Gòn.
Trong suốt thời kỳ Pháp thuộc, Sài Gòn trở thành trung tâm quan trọng, không
chỉ hành chính mà còn kinh tế, văn hóa, giáo dục của cả Liên bang Đông Dương.
Sài Gòn thời Pháp thuộc:
Trường Petrus Ký đang được xây, sở dĩ người Pháp
đặt tên này là để vinh danh nhà học giả Trương Vĩnh Ký, người có công không nhỏ
trong việc chính thức hóa chữ Quốc Ngữ (sau này trường này bị Đảng cộng sản đổi
tên thành Lê Hồng Phong, xem như là trả công cho ông cựu thư ký của Đảng cộng
sản).
Khu
vực Chợ Bến Thành thời sơ khai:
Chợ
Lớn
Thảo
Cầm Viên - Botanical Garden
Tuyến
xe lửa Sài Gòn (khi đó nhà ga nằm sát bên Chợ Bến Thành):
Dinh
Thống Đốc Nam Kỳ Norodom (Gouverneur de la Cochinchine) :
Khi quân Pháp rút khỏi miền Nam năm 1954 thể theo hiệp định Genève, đại tướng
Paul Ely trao dinh Norodom lại cho đại diện của nhân dân miền Nam là Thủ Tướng
Ngô Đình Diệm trong lễ chuyển giao. Đúng một tháng sau đó, dinh Norodom
được chính thức đổi tên thành Dinh Độc Lập.
Từ năm 1949, Sài Gòn đã là thủ đô của Quốc gia Việt
Nhờ sự phát triển của kinh tế Việt Nam Cộng hòa và viện trợ của Chính phủ Hoa
Kỳ, Sài Gòn trở thành một thành phố hoa lệ với mệnh danh "Hòn ngọc Viễn
Đông". Việc Quân đội Hoa Kỳ vào tham chiến tại miền
Thời
Ngô Đình Diệm
Sau 1963
Sau
30/4/1975