Bình Nhưỡng phủ nhận bán vũ khí cho Hamas

31 Tháng Bảy 201412:00 SA(Xem: 21080)

RFI Thứ ba 29 Tháng Bẩy 2014

Bình Nhưỡng phủ nhận bán vũ khí cho Hamas

image015

Hỏa tiễn chiến thuật Bắc Triều Tiên bắn trong cuộc tập trân ngày 30/06/2014

Reuters

Anh Vũ

Bị tố cáo cung cấp vũ khí cho Hamas và Herzbollah trong cuộc xung đột tại Cận Đông, Bĩnh Nhưỡng đã lên tiếng phủ nhận gay gắt, coi các cáo giác trên là là một « mưu đồ độc địa » và « hoàn toàn hư cấu »

Tuyên bố phủ nhận nói trên được phát đi qua một thông cáo đề ngày qua (28/7) của Bộ Ngoại giao Bắc Triều Tiên và đã được thông tấn xã chính thức KCNA phổ biến rộng rãi.

Trong tuần qua, nhật báo Anh Daily Telegraph dẫn các nguồn tin phương tây khẳng định lực lượng của Hamas đã ứng tiền mặt trước để mua của Bắc Triều Tiên tên lửa và các thiết bị truyền tin.

Trước đó ít ngày, một thẩm phán liên bang Mỹ cũng tuyên bố là Bình Nhưỡng đã cung cấp các loại vũ khí tối tân cho phong trào Herzbollah ở Liban.

Thông cáo, Bộ Ngoại giao Bắc Triều Tiên khẳng định những cáo buộc trên là « một sự ngụy biện không có cơ sở và hư cấu hoàn toàn do Hoa Kỳ tung ra nhằm cô lập Bắc Triều Tiên trên trường quốc tế ».

Bình Nhưỡng lý giải thêm : « Đằng sau chiến dịch tuyên truyền này là âm mưu độc địa của Hoa Kỳ nhằm biện minh cho các hành động tội ác ủng hộ Israel của họ » và việc gắn Bắc Triều Tiên với cuộc xung đột Cận Đông đồng thời cũng là nhằm làm dấy lên thái độ chống Bình Nhưỡng.

Từ lâu nay, Bình Nhưỡng vẫn bị nghi ngờ xuất khẩu vũ khí qua các nước như SyriaIran bất chấp lệnh cấm vận của quốc tế.

Năm 2009, một chuyến bay chở 39 tấn vũ khí từ Bắc Triều Tiên đã bị phát hiện khi hạ cánh xuống Bangkok. Các nhà điều tra khi đó đã nhận định lô hàng vũ khí khi đó là để bán cho Herzbollah qua trung chuyển ở Iran./

++++++++++++++++++++++

Israel - Càng thắng càng thua

Tiến sĩ Nguyễn Phương Mai

Đại học Khoa học Ứng dụng Amsterdam

Cập nhật: 23:00 GMT - thứ ba, 29 tháng 7, 2014

image016

Đã ba tuần trôi qua kể từ khi Israel chính thức đổ quân vào Gaza. Tính đến trước giờ tạm ngừng bắn, từ phía Palestine có hơn 1000 người chết, gần 800 người là thường dân. Phía Israel mất 53 mạng người, trong đó có 3 thường dân.

Tháng Ramadan đáng lẽ là thời gian của hân hoan và chúc phúc đã trở thành tháng địa ngục đối với những người dân ở Gaza.

Chủ đề liên quan

'Thua trong trận chiến thông tin'

Nhìn lướt qua các bản tin chính rất dễ có cảm giác như cả thế giới đang lên án Israel.

Những bức ảnh đẫm máu của thường dân vô tội, các dãy phố bị san bằng thành bình địa và xác thây trẻ con bị đạn xé tanh bành là những âm thanh choáng ngất với người đọc, át đi tất cả mọi câu chữ.

Người ta thường đồn về sự thâu tóm và ảnh hưởng sâu rộng của Israel trong các hành lang chính trị và báo chí.

Sự ảnh hưởng này thực sự lớn đến mức nào thì còn nhiều tranh cãi, nhưng đối với nhiều người dân Trung Đông, tay chân của Israel thâu tóm và chi phối gần như toàn bộ nền báo chí thế giới. Thuyết âm mưu gắn với Israel nhiều vô số.

Bất kỳ sự kiện nào xảy ra cũng có thể được quy kết cho âm mưu của Israel, thậm chí cả ISIS ở SyriaIraq cũng bị cho là do Israel giật dây để người Hồi đánh giết lẫn nhau.

Tuy nhiên, nếu so sánh một cách công bằng, sự ảnh hưởng này, nếu có thật, cũng dường như đang thất thế trước một làn sóng kết đoàn của 54 quốc gia có đa số dân Hồi giáo trên thế giới, hoặc ít nhất cũng là vài trăm triệu dân ở Trung Đông gần như đồng lòng phản đối Israel.

Vũ trang bằng một thứ vũ khí có sức mạnh bom tấn hơn bất kỳ loại súng ống lựu đạn nào, mạng xã hội ba tuần qua như một mồi lửa tràn ngập các kênh thông tin, nhấn chìm Israel vào một cơn lũ xoáy của những lời rủa xả.

Không gì khiến trái tim thế giới dễ lay chuyển hơn là một bức ảnh trẻ con chết vùi trong đất cát.

image017

Người Hồi giáo ở Sri Lanka phải đối chiến dịch của IsraelGaza

Chỉ cần một cú nhấn click, facebook, blog, twitters…tràn ngập ảnh những hài nhi tan nát. Những người ủng hộ Palestine đã đánh trúng tâm lý của một thế giới có trái tim mong manh, ai cũng có ít nhiều mặc cảm tội lỗi, chỉ còn những đứa trẻ là trong sáng thiên thần.

Để so sánh, chúng ta có thể liên tưởng đến bức ảnh nổi tiếng về cô bé Kim Phúc trần truồng gào khóc chạy trên đường sau khi bị bom napalm đốt cháy năm 1972.

Khi phóng viên Nick Ut bấm máy, anh hiểu rằng tấm ảnh này sẽ chấm dứt cuộc chiến Việt Nam. Đơn giản vì dư luận Mỹ không thể không kinh hoàng khi nhìn thấy một sinh linh vô tội bị nghiền nát trong bom đạn.

Giờ đây, không chỉ có một Nick Ut mà hàng nghìn người 24/7 chụp hàng nghìn những bức ảnh Kim Phúc mới, cùng với hàng triệu người 24/7 truyền đi thông điệp về sự man rợ của Israel.

Cội nguồn của cuộc chiến

Palestine là một vùng đất rộng lớn nằm ở phía Tây bán đảo Ả Rập, là nơi sinh sống của hàng trăm bộ lạc Ả Rập và cũng là nơi vương quốc cổ xưa Israel được thành lập từ 3000 năm trước.

Người Do Thái mất nước đã lâu, chỉ còn một bộ phận rất nhỏ bám trụ lại mảnh đất mà họ tin rằng Thượng Đế đã hứa ban cho trong Kinh Cựu Ước (Promised Land). Dân Do Thái trước thế chiến chiếm vỏn vẹn 3% dân số của toàn vùng Palestine.
Năm 1897, một phóng viên Do Thái người Áo-Hung tên là Theodor Herzl dấy lên phong trào kêu gọi phục hưng nhà nước Do Thái tên là Zionism (bắt nguồn từ chữ Zion, chỉ Jerusalem).

image018

Kể từ đó, Zionism khiến hàng ngàn người Do Thái quay trở về Palestine, lên đến đỉnh điểm khi thảm họa diệt chủng Đức Quốc Xã giết 5 triệu rưỡi dân Do Thái.

Người Do Thái từ châu Âu ồ ạt tìm cách mua lại đất đai ở Palestine khiến người Ả Rập vô cùng tức giận. Liên Hợp Quốc (LHQ) bèn đề xuất việc chia vùng Palestine làm hai phần, một cho dân Do Thái Palestine lập nhà nước Israel, một cho dân Hồi giáo Palestine thành lập nhà nước Ả Rập thống nhất, riêng Jerusalem thì trở thành đặc khu quốc tế do LHQ kiểm soát.

Dân Do Thái Palestine đồng ý và lập tức thành lập nhà nước Israel. Dân Hồi ở Palestine kịch liệt phản đối. Họ cho rằng cả vùng Palestine phải được công nhận là một nhà nước độc lập duy nhất, và vì đa số dân chúng là người Hồi nên theo nhà nước mới thành lập phải là nhà nước Hồi giáo.

Chỉ một ngày sau khi nhà nước Israel non trẻ tuyên bố thành lập, liên minh 5 nước khổng lồ quanh đó gồm Ai Cập, Jordan, Syria, Iraq và Li Băng đồng loạt nổ súng tấn công với danh nghĩa đồng minh bảo vệ người Hồi Palestine thấp cổ bé họng.

Đất đai giành giật, chiếm đi cướp lại xóa nhòa đường biên vốn do LHQ đề xuất. Israel mới đầu chỉ là tự vệ, sau càng chiến càng hăng, một mình đánh tan tác liên quân Hồi giáo, trên đà thắng thế chiếm luôn cả Jerusalem làm thủ đô, rồi kiểm soát cả một phần lớn vùng đất của người Hồi Palestine, đẩy hàng chục ngàn dân Hồi tị nạn không còn chỗ quay về, vì thế nên đây còn gọi là vùng bị chiếm đóng.

Chiến lược phủ đầu

Vùng Palestine cho đến giờ vẫn chỉ có Israel là nhà nước được công nhận. Gaza và các phần còn lại của Palestine vẫn chưa có danh tính của một nhà nước độc lập và phần lớn nằm dưới quyền giám sát của Israel.

Tuy nhiên, chính tình trạng không chủ quyền này khiến bất kỳ động thái quân sự nào của Israel cũng như thể tự bắn vào chân mình. Đơn giản vì Israel về mặt logic không thể vừa nắm quyền giám sát, vừa tuyên bố chiến tranh với vùng lãnh thổ mà mình giám sát. Hơn nữa, trong cuộc chiến giữa một quốc gia độc lập và một thực thể phi quốc gia thì mặc nhiên phe phi quốc gia được coi là kẻ thấp cổ bé họng, chỉ cần sống sót thôi cũng đã là một chiến thắng.

Làm chủ Gaza là Hamas, một đảng Hồi giáo trung dung nhưng kiên quyết không công nhận nhà nước Israel.

Hamas liên tục bắn rocket sang Israel, đào hàng chục cây số hầm ngầm để tấn công Israel bằng bom cảm tử. Kẻ đối đầu của Hamas ở Gaza là những đảng chống Israel đến hơi thở cuối cùng.

Chính vì thế, Hamas luôn trong tình trạng phải thể hiện sự không khoan nhượng đối với Israel ở mức độ cao nhất để đánh bại những địch thủ chính trị của mình.

image019

Hamas thắng cử năm 2006

Các cuộc đụng độ giữa Hamas và Israel liên tục để lại khoảng cách khủng khiếp khi Israel thiệt hại không đáng kể còn phía Hamas và Palestine có các con số thương vong cao gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần.

Đây là nguyên tắc căn bản của chiến lược phủ đầu (deterrence), áp dụng như một phương pháp răn đe nhằm tránh một cuộc chiến ở diện rộng. Trong chiến lược phủ đầu, kẻ ra tay bằng mọi cách khiến cho đối thủ hiểu rằng họ sẵn sàng trả cái giá cao nhất, kể cả khi phải đi ngược lại lợi ích của chính mình.

Đây chính là những gì Israel đang làm. Phủ đầu, tiêu diệt, đập tan các đường hầm, kể cả khi sự tiêu diệt đó lỡ tay đi kèm với hàng trăm sinh mạng phụ nữ và trẻ em không may mắn.

Việc một số nhà hoạt động nhân quyền lên án Israel diệt chủng ở Gaza là một lời tuyên án ngây thơ, đơn giản vì Israel đương nhiên chỉ có thiệt hại nặng nề khi thế giới chứng kiến họ đánh bom tàn sát Gaza.

Nhưng tại sao Israel vẫn tiếp tục cuộc đổ bộ? Vì họ tin rằng Hamas chỉ chùn tay khi biết Israel không bao giờ ngần ngại và sẵn sàng xả súng.

Cán cân đạo đức nghiêng về ai?

Chiến lược phủ đầu khiến Israel thua đậm trong một cuộc chiến mà họ là người chiến thắng.

Tuy nhiên, sự rủa xả của dư luận thế giới dành cho Israel dường như xuất phát từ tình cảm bồng bột mà thiếu đi một chút khách quan khi nhìn nhận và so sánh tương quan đạo đức giữa hai đối thủ trong cuộc chiến.

Những kẻ khủng bố như Hamas không mặc quân phục. Họ chứa vũ khí và đạn dược trong các khu dân cư và trường học khiến lính Israel không thể tiêu diệt đối thủ mà không sát hại đến dân thường.

Dù Israel trước khi đổ quân vào Gaza có gửi các tờ rơi và tin nhắn báo trước về các cuộc đánh bom, mạng lưới dân sự và quân sự kiểu chiến tranh nhân dân của Hamas khiến thương vong là không thể tránh khỏi.

Tin tức thế giới vì thế hầu như không có hình ảnh chiến binh Hamas đối đầu với lính Israel mà chỉ có cảnh dân Gaza mất nhà mất cửa.

Xét về bản chất của từng đối thủ. Câu hỏi quan trọng nhất phải được đặt ra là họ sẽ làm gì nếu có trong tay quyền lực tối thượng?

Với sức mạnh quân sự đứng hàng thứ 6 trên thế giới, Israel có thể tiêu diệt Gaza cho đến người dân cuối cùng mà không cần đến giả thuyết về quyền lực. Họ có thể sẽ không làm gì khác ngoaì những gì họ đã và đang làm.

image020

Israel muốn dùng chiến dịch tại Gaza để làm kiệt quệ năng lực vũ trang của Hamas.

Tuy nhiên, nếu sức mạnh tối thượng đó nằm trong tay Hamas, rất có thể toàn bộ Israel sẽ bị tiêu diệt. rất nhiều người Hồi ở Trung Đông tin vào thuyết âm mưu cho rằng thảm họa diệt chủng của Đức Quốc xã 100% là màn kịch tự bày ra của người Do Thái để họ lấy cớ chiếm đất Palestine.

Những kẻ cực đoan cao giọng: “Hitler thật tệ vì đã không hoàn thành nhiệm vụ của mình”.

Người Do Thái có lịch sử sống chung với những cộng đồng không hề che giấu ý muốn họ sẽ bị diệt chủng đến kẻ cuối cùng.

Hiến chương của Hamas khẳng định về một tương lai mà “mỗi hòn đá, mỗi gốc cây sẽ biết kêu lên: ‘Này tín đồ Hồi giáo, có một kẻ Do Thái đang nấp sau ta đây. Hãy đến mà giết hắn đi’”.

Ngày 8 tháng 7, sau khi Israel đánh bom 50 điểm ở Gaza và chính thức đổ bộ qua biên giới, Hamas tuyên bố tất cả công dân Israel đều là kẻ thù và nằm trong tầm tiêu diệt hợp pháp của Hamas. Cả thế giới chẳng ai buồn nháy mắt, đơn giản vì Hamas bị mặc định là kẻ xấu, nói gì chẳng được.

Israel đương nhiên không thể đưa ra một tuyên bố như vậy. Và để làm Hamas chùn tay, họ gần như đã giết nhầm còn hơn bỏ sót. Sự nhầm đó khiến cả thế giới nổi giận mà quên đi rằng với họ, bỏ sót có nghĩa là bỏ mạng.

Những ngày qua hàng tỷ người dán mắt vào Gaza mà quên đi những cuộc thảm sát khủng khiếp hơn hàng chục lần ở Syria. Hàng trăm cuộc biểu tình, hàng trăm ngàn trang tin cho một cuộc đụng độ mà truyền thông mới thực sự là kẻ nắm cán cân thắng thua.

Rốt cuộc, người Hồi đánh nhau với người Hồi chắc chắn không thể nóng sốt bằng người Hồi đánh nhau với người Do Thái.

Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm của Bấm tác giả, hiện đang giảng dạy môn Trung Đông Học tại Đại học Khoa học Ứng dụng Amsterdam, Hà Lan và là tác giả cuốn Con Đường Hồi Giáo viết về 12 quốc gia Trung Đông thời hậu Mùa Xuân Ả Rập./

17 Tháng Bảy 2015(Xem: 30438)
Tân đô đốc Hạm đội Thái Bình Dương của Hoa Kỳ hôm thứ Sáu bảo đảm với các đồng minh châu Á rằng các lực lượng của Hoa Kỳ đã được trang bị kỹ càng và sẵn sàng đối phó với bất kỳ tình huống bất ngờ nào ở Biển Đông.
16 Tháng Bảy 2015(Xem: 20383)
"Các thay đổi sẽ cho phép binh lính Nhật được tham chiến ở nước ngoài, lần đầu tiên kể từ Đại chiến Thế giới thứ hai tới nay. Các dự luật sẽ vẫn cần được Thượng viện phê chuẩn, nhưng nhiều người trông đợi là rốt cuộc chúng sẽ được thông qua để trở thành luật."
13 Tháng Bảy 2015(Xem: 21672)
Sáng 7/7/2015 đoàn biểu tình với cờ vàng, biểu ngữ loa phóng thanh cầm tay tập trung tại công viên La Fayette bên cạnh tòa Bạch Ốc hô to những khẩu hiệu đòi hỏi tự do - dân chủ - nhân quyền và yêu cầu trả tự do cho các nhà tranh đấu tôn giáo, dân chủ trong nước.
13 Tháng Bảy 2015(Xem: 27014)
- Trong buổi tiệc chiêu đãi TBt Nguyễn Phú Trọng tại Bộ ngoại giao Hoa Kỳ, Phó Tổng thống Joe Biden đã lấy 2 câu thơ Kiều của đại thi hào Nguyễn Du để kết thúc bài diễn văn của ông: "Trời còn để có hôm nay, Tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời." - Ngẫu hứng, báo Văn Hóa dựa vào những bức ảnh cuộc hội đàm lịch sử giữa ông Obama, ông Joe Biden và ông Nguyễn Phú Trọng - phụ đề thêm mấy câu lẩy Kiều. Mời quý bạn đọc thư giãn. Ảnh: Thủ bút câu thơ Kiều của Thiền Sư Nhất Hạnh. Tư liệu của MTL - thân hữu báo Văn Hóa.
09 Tháng Bảy 2015(Xem: 21018)
Thông tín viên RFI tại Vienna Sami Boukhelifa tường thuật : « Chỉ 48 tiếng đồng hồ thôi, không hơn, để hoàn thành một sứ mạng gần như bất khả. Những lo ngại của Ngoại trưởng Mỹ John Kerry hầu như đang hiện rõ.Trong tuyên bố cuối cùng của mình, Ngoại trưởng Mỹ cảnh báo là ''các cuộc thương lượng có thể kết thúc theo bất kỳ hướng nào''.
09 Tháng Bảy 2015(Xem: 23163)
"The Diplomat ngày 10/7 bình luận, tại sao Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Banh lại dẫn theo một phái đoàn tướng lĩnh cao cấp quy mô lớn thăm Trung Quốc lúc này, liệu nó có liên quan gì đến căng thẳng biên giới giữa Campuchia với Việt Nam (do lực lượng đối lập CNRP cổ súy, kích động phá hoại) hay không?"
09 Tháng Bảy 2015(Xem: 27045)
- Trong buổi tiệc chiêu đãi TBt Nguyễn Phú Trọng tại Bộ ngoại giao Hoa Kỳ, Phó Tổng thống Joe Biden đã lẩy 2 câu thơ trong Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du kết thúc bài diễn văn: "Trời còn để có hôm nay, Tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời." - Ngẫu hứng, báo Văn Hóa dựa vào những bức ảnh có một không hai trong cuộc gặp gỡ lịch sử giữa ông Obama, ông Joe Biden và ông Nguyễn Phú Trọng kèm theo mấy câu lẩy Kiều. Mời quý bạn đọc thư giãn.
05 Tháng Bảy 2015(Xem: 20773)
"Thủ Tướng Tony Abbott mạnh mẽ cảnh báo Trung Quốc rằng Australia lên án bất cứ hành động đơn phương nào có thể thay đổi nguyên trạng ở Biển Đông."
05 Tháng Bảy 2015(Xem: 23525)
"Thủ tướng Alexis Tsipras, người đã kêu gọi bỏ phiếu "không đồng ý," phát biểu sau cuộc bỏ phiếu, "Hôm nay chúng ta ăn mừng chiến thắng của dân chủ."
02 Tháng Bảy 2015(Xem: 22178)
Giới chức Mỹ nói Tổng thống Barack Obama sẽ có thông báo chính thức từ Nhà Trắng vào lúc 15:00 GMT (22:00 giờ Hà Nội) ngày 1/7. Hiện còn chưa rõ ngày tháng mở cơ quan ngoại giao ở hai nước, nhưng theo phóng viên BBC tại Cuba Will Grant thì có thể là giữa tháng Bảy.
02 Tháng Bảy 2015(Xem: 23270)
Nhân sự kiện ông Nguyễn Phú Trọng Tổng bí thư đảng CSVN qua Mỹ, không nhiều thì ít, sự kiện này liên quan đến đời sống sinh hoạt cộng đồng và suy nghĩ của người Việt Nam hải ngoại đối với vận mệnh dân tộc quê hương. Báo Văn Hóa đưa ra một cuộc phỏng vấn ngắn (bằng điện thư) một câu hỏi chung, và mời một số nhân sĩ làm việc trong nhiều lãnh vực khác nhau chia sẽ suy nghĩ về sự kiện Nguyễn Phú Trọng. Tham gia "ý kiến" kỳ này gồm có các quý vị: Gs Lê Xuân Khoa từ California, Gs Nguyễn Ngọc Bích từ Washington DC.; Bác sĩ Đào Như từ Oak Park, Illinois, Kỹ sư Lý Thái Hùng từ Califorinia.
30 Tháng Sáu 2015(Xem: 21067)
"Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko đã ký một đạo luật cho phép sự hiện diện của quân đội nước ngoài trên lãnh thổ nước này."
30 Tháng Sáu 2015(Xem: 21012)
"Trong ngôn từ Ả Rập nói riêng và Islam nói chung, “Iftar” là buổi ăn mà trong dân gian người Muslim nói tiếng Việt gọi nôm na là “buổi ăn sả chay” là buổi ăn cá nhân hoặc tập thể diễn ra vào buổi chiều khi mặt trời lặn."
28 Tháng Sáu 2015(Xem: 21300)
"Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đến Vienna vào tối 26/06/2015 để cùng với nhóm 5+1 và Iran thảo luận nước rút trong những ngày cuối tuần này để đạt được một thỏa thuận chung cuộc trước thời hạn chót là 30/06/2015."
28 Tháng Sáu 2015(Xem: 20976)
"Nhiều nguồn thạo tin vào hôm 26/06 xác nhận rằng trong những tháng tới đây, Ấn Độ sẽ tổ chức một loạt các cuộc tập trận hải quân song phương với các nước quan trọng trong vùng Châu Á, từ Úc, Nhật Bản, Indonesia cho đến Sri Lanka, Thái Lan, Miến Điện và Singapore."
28 Tháng Sáu 2015(Xem: 21684)
"Buổi tiệc khoản đãi Iftar vừa qua là buổi khoản đãi thứ 7 cùa Tổng Thống Hoa kỳ Barack Obama tại Tòa Bạch Ốc. Vào thời các Tổng Thống Clinton, Bush tiền nhiệm, cũng đã tổ chức tiệc Iftar này tại Tòa Bạch Ốc."
25 Tháng Sáu 2015(Xem: 21557)
" Hơn ai hết, cả Việt Nam và Mỹ đều hiểu và biết mình đứng ở vị trí như thế nào trong bàn cờ chính trị trên Biển Đông. Vậy trước những thách thức an ninh mới phát sinh như vậy Việt, Mỹ nên xây dựng mối quan hệ hợp tác theo hướng như thế nào để đảm bảo lợi ích cho cả hai?"
25 Tháng Sáu 2015(Xem: 23242)
"Trung Quốc có một hạm đội tàu ngầm khá lớn, trong đó có cả các tàu ngầm hạt nhân trang bị tên lửa đạn đạo. Tham vọng của Bắc Kinh ở Biển Đông là có thể tạo ra một khu vực trú ẩn nước sâu, hoặc là một pháo đài dưới nước ở Biển Đông. Đáy Biển Đông có những nơi sâu hàng ngàn mét, với những hẻm núi dưới nước có thể giúp tàu ngầm dễ dàng ẩn náu, tránh bị phát hiện."