Luận về "Văn hóa chém lợn, đâm trâu"

24 Tháng Hai 201512:19 SA(Xem: 7164)

"NHẬT BÁO VĂN HÓA - CALIFORNIA" THỨ BA 24 FEB 2015

Lễ hội chém lợn, đâm trâu 'trái luật'

Luật sư Hà Nguyễn Gửi cho BBC từ Hoa Kỳ

image072

Mặc dù “lễ hội chém lợn” cần bị loại bỏ nhưng không vì thế mà ta quay lưng với lịch sử của dân làng Ném Thượng, theo tác giả.

Từ năm 2000, dân làng Ném Thượng (tên cũ là Niệm Thượng), tỉnh Bắc Ninh đã khôi phục một lễ hội gọi là «lễ hội chém lợn» được tổ chức vào mùng 6 tháng Giêng âm lịch. Tại lễ hội này, những đao thủ được dân làng chọn ra chém những con lợn khỏe mạnh ra làm đôi trước đám đông, trong đó có cả trẻ em. Sau đó những người dự lễ lấy tiền nhúng vào máu lợn tung tóe trên mặt đất để cầu may. Theo dân làng, lễ hội là để tưởng niệm tướng quân Đoàn Thượng, thời Lý, đánh giặc ngoại xâm bị thua trận, chạy về vùng này và phải chém lợn rừng để nuôi quân.

Thế nhưng từ ba năm nay Tổ chức bảo vệ động vật châu Á (Animals Asia) đã phản đối quyết liệt lễ hội này khi gửi Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch Thông báo theo đó "việc chém những con lợn còn đang sống khỏe mạnh là một lối đối xử tàn ác đối với động vật, nó làm trơ lì cảm xúc của người xem khi chứng kiến cách thức động vật bị đối xử dã man, đặc biệt là đối với trẻ em, đối tượng có tâm lý chưa hoàn thiện ổn định và dễ bị ảnh hưởng." Quan điểm này ngay lập tức vấp phải phản ứng quyết liệt không kém của những người đại diện cho dân làng Ném Thượng và một số quan chức và nhà nghiên cứu văn hóa dân gian. Đại để lập luận của những người này như sau.

Thứ nhất, lễ hội tôn vinh một viên tướng chống ngoại xâm nên việc bỏ lễ hội sẽ tác động tiêu cực đến lòng yêu nước của người dân Việt Nam hiện nay.

Những từ ngữ mà bà Đại biểu Quốc Hội Khánh dùng để mô tả cách giết chết các con vật đã đủ làm người nghe ghê rợn. Việc mua vui bằng cảnh giết chóc chỉ có thể là dã man, là tàn bạoLuật sư Hà Nguyễn

Thứ hai, lễ hội không dã man. Bà Đại biểu Quốc Hội Trần Thị Quốc Khánh phát biểu: “việc giết mổ không gây đau đớn cho động vật thì rõ ràng đâm trâu một nhát vào tim, chặt phăng thủ cấp lợn sẽ dẫn tới cái chết nhanh chóng hơn hẳn so với đưa chúng vào phòng hơi ngạt như phương Tây”.

Thứ ba, phải tôn trọng tín ngưỡng. Giáo sư Trần Lâm Biền cho rằng: “Máu đỏ trong tín ngưỡng nguyên thuỷ là biểu trưng cho sự sống, sinh khí. Vì thế, người dân làng Ném Thượng thực hiện nghi thức chém lợn để máu đỏ chảy ra sân đình nơi thờ Lý thành hoàng, là nhằm gợi ý với bậc thánh thần hãy mang sinh khí, sự phát triển đến nơi đây. Phong tục này là để cầu may cho mọi người, nó vượt qua cả khái niệm dã man hãy không dã man. Văn hoá nếu chỉ nhìn hình thức có thể tưởng là dã man nhưng đằng sau lại là tính nhân đạo mênh mông".

Thứ tư, bỏ lễ hội là ảnh hưởng đến truyền thống văn hóa, làm nghèo văn hóa. Tiến sĩ dân tộc học, Đại biểu Quốc Hội Trần Hữu Sơn cho rằng: “Nếu cái nào cũng phải thay đổi theo cuộc sống mới thì còn đâu ra các phong tục và sẽ làm nghèo văn hoá." Đại biểu Quốc Hội Trần Thị Quốc Khánh có cùng quan điểm: “Nếu cái gì ta cũng thay thế thì dần dà chúng ta sẽ giữ lại được điều gì? Đồng bào Tây Nguyên thay vì đâm trâu thì đua trâu và nhân dân Bắc Ninh thay vì chém lợn sẽ vật nhau với lợn chăng?"

Thứ năm, đó là lễ hội riêng, chuyện nội bộ của người dân làng Ném Thượng, người ngoài không có quyền can thiệp. Tiến sĩ Ngô Đức Thịnh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hóa tín ngưỡng Việt Nam, khẳng định: “Không thể yêu cầu ban hành một luật lệ nào để áp vào việc tổ chức lễ hội truyền thống, để ngăn cấm người dân tổ chức lễ hội, quyền tiến hành các văn hóa truyền thống tâm linh là phụ thuộc vào suy nghĩ của người dân trong xóm, phường, làng xã đó”.

'Lý lẽ thuyết phục?'

image073

Tác giả bất đồng với GS Trần Lâm Biền khi ông cho rằng 'Văn hoá nếu chỉ nhìn hình thức có thể tưởng là dã man nhưng đằng sau lại là tính nhân đạo mênh mông'.

Vậy “cái lý” của những người bảo vệ “lễ hội chém lợn” có thuyết phục?

Theo Đại Việt sử lược và Đại Việt sử ký toàn thư, nhân lúc lòng dân chán Nhà Lý, khoảng năm 1207 Đoàn Thượng nổi dậy và đã nhiều lần bị đánh bại. Năm 1228, Đoàn Thượng bị sứ quân Nguyễn Nộn giết chết.

Như vậy, việc Đoàn Thượng thua trận, dạt về khu vực Ném Thượng hiện nay và phải săn lợn rừng để nuôi quân là có cơ sở. Ngược lại, thuyết Đoàn Thượng chống ngoại xâm là hoàn toàn bịa đặt vì đã không có “giặc ngoại xâm” nào, cụ thể là không có giặc nào đến từ nước Tống (Trung Quốc ngày nay) trong suốt thời gian Đoàn Thượng dấy binh. Nói cách khác, các cuộc chiến mà Đoàn Thượng tham gia đều là nội chiến giữa những người Việt.

Quan điểm coi việc chém lợn cũng như đâm trâu là việc giết mổ gia súc để làm thực phẩm và do đó không dã man là đánh tráo khái niệm. Thực vậy, việc giết gia súc như vậy là để mua vui cho đám đông, đúng như cái tên “lễ hội”.

Lễ hội chém lợn là man rợ, là thú tính, là ở cực kia của “tính nhân đạo mênh mông” như lời lẽ của Giáo sư Trần Lâm Biền.Luật sư Hà Nguyễn

Trên thực tế, không có trường hợp nào là lợn bị “chặt phăng thủ cấp” tức bằng một nhát đao hay trâu bị “đâm một nhát vào tim” để chết nhanh chóng cả. Ngược lại là đằng khác, nhất là trong lễ đâm trâu, cái chết của con vật được kéo dài để người xem “thưởng thức”. Thực tình chỉ riêng những từ ngữ mà bà Đại biểu Quốc Hội Khánh dùng để mô tả cách giết chết các con vật đã đủ làm người nghe ghê rợn. Việc mua vui bằng cảnh giết chóc chỉ có thể là dã man, là tàn bạo.

Lấy tín ngưỡng để biện hộ cũng không thuyết phục. Bảo “lễ hội chém lợn” là để lấy máu cầu may vì máu đỏ là “biểu trưng cho sự sống, sinh khí” thì “sự sống, sinh khí” đâu chưa thấy mà đã thấy cái chết rình rập con người bởi chính tính hiếu sát mà lễ hội gieo mầm và kích động nơi người xem trong đó có trẻ nhỏ, vì suy cho cùng máu người cũng đỏ! Tóm lại, lễ hội chém lợn là man rợ, là thú tính, là ở cực kia của “tính nhân đạo mênh mông” như lời lẽ của Giáo sư Trần Lâm Biền.

Còn nói bỏ “lễ hội chém lợn” là làm nghèo văn hóa thì đó là tư duy số học chứ không phải tư duy văn hóa. Văn hóa là “gạn đục khơi trong”, những gì tôn vinh và phát huy nhân tính, quyền con người hay mỹ tục thì được giữ lại, ngược lại là hủ tục phải bỏ. Nói cách khác, văn hóa song hành với các giá trị nhân văn. Bởi “lễ hội chém lợn” đồng nhất với hiếu sát, tức phản nhân văn thì việc loại bỏ nó chỉ có thể là đúng quy trình đào thải của văn hóa, của văn minh nhân loại.

'Không còn chỗ đứng'

image074
Trâu bị cột cứng vào cọc tre, rồi tha hồ đâm chém cho đến chết. Hình ảnh "ghê rợn" này khác hoàn toàn với lễ hội nghệ sĩ đấu bò tót của Tây Ban Nha.

Di sản văn hóa Việt Nam được sử dụng nhằm mục đích phát huy giá trị di sản văn hóa vì lợi ích của toàn xã hội”. "Lễ hội chém lợn” và "đâm trâu" reo rắc tính hiếu sát hay kích động bạo lực rõ ràng đi ngược lại lợi ích của toàn xã hội và vì vậy là hủ tục, theo tác giả.

Quan điểm “lễ hội chém lợn là lễ hội riêng, chuyện nội bộ của người dân làng Ném Thượng, người ngoài không có quyền can thiệp” cũng sai nốt. Cần khẳng định ngay rằng lễ hội nói riêng, văn hóa nói chung không phải là một phạm trù “kín cổng cao tường”, chủ thể lễ hội không chỉ là những người đã tạo ra nó mà còn là những người chia sẻ nó. Trên thực tế “lễ hội chém lợn” chưa bao giờ được giới hạn trong khuôn khổ làng Ném Thượng, nếu không muốn nói được tổ chức nhằm thu hút người ngoài làng bao gồm cả người nước ngoài đến xem.

Do đó ý kiến phản đối lễ hội, nếu có, là sản phẩm tự nhiên của lễ hội hay sản phẩm nội sinh, tuyệt nhiên không phải là một sự can thiệp. Còn chính quyền địa phương hay chính phủ có ý kiến về lễ hội thì đó là thực thi chức năng quản lý xã hội miễn là ý kiến này phải dựa trên luật pháp và phù hợp với lợi ích chính đáng của toàn thể xã hội. Tóm lại, lối nghĩ “Phép vua thua lệ làng” không có chỗ đứng trong một xã hội hiện đại cai trị bởi luật pháp.

Cuối cùng, về quan điểm “lễ hội chém lợn” không vi phạm pháp luật thì người viết bài này khẳng định lễ hội này vi phạm Luật Di sản văn hóa (LDSVH).

Di sản văn hóa Việt Nam được sử dụng nhằm mục đích phát huy giá trị di sản văn hóa vì lợi ích của toàn xã hội”. Như vậy, “lễ hội chém lợn” reo rắc tính hiếu sát hay kích động bạo lực rõ ràng đi ngược lại lợi ích của toàn xã hội và vì vậy là hủ tụcLuật sư Hà Nguyễn

Trước hết, theo Khoản 1 Điều 4 LDSVH lễ hội là di sản văn hóa phi vật thể, tức thuộc diện điều chỉnh của Luật này.

Tiếp đó, Khoản 1 Điều 12 LDSVH quy định: “Di sản văn hóa Việt Nam được sử dụng nhằm mục đích phát huy giá trị di sản văn hóa vì lợi ích của toàn xã hội”. Như vậy, “lễ hội chém lợn” và "đâm trâu" reo rắc tính hiếu sát hay kích động bạo lực rõ ràng đi ngược lại lợi ích của toàn xã hội và vì vậy là hủ tục.

Do đó, căn cứ Điều 25 LDSVH theo đó “Nhà nước bài trừ các hủ tục và chống các biểu hiện tiêu cực, thương mại hóa trong tổ chức và hoạt động lễ hội”, chính quyền tỉnh Bắc Ninh cần khẩn trương ra quyết định cấm việc tổ chức “lễ hội chém lợn”. Tương tự như vậy, chính quyền địa phương những nơi “lễ hội đâm trâu” diễn ra cần thuyết phục người dân từ bỏ tổ chức lễ hội đẫm máu, kích động bạo lực này bởi trong mọi trường hợp biện pháp hành chính chỉ nên là giải pháp cuối cùng.

Mặc dù “lễ hội chém lợn” cần bị loại bỏ nhưng không vì thế mà ta quay lưng với lịch sử của dân làng Ném Thượng. Như trên đã nói, tên cũ của làng Ném Thượng là Niệm Thượng và theo tôi, “Niệm Thượng” hẳn là cái tên mà người dân đặt ra để tưởng niệm tướng quân Đoàn Thượng, người có công khai khẩn vùng đất này cho dù ông đến đây là để lánh quan quân nhà Lý. Trên cơ sở này tôi đề nghị dân làng Ném Thượng tổ chức “Lễ hội Niệm Thượng” vẫn vào mồng 6 Tết nhằm tôn vinh công lao của tiền nhân trong hình thành xứ sở.

BBC 20 tháng 2 2015

Bài viết thể hiện văn phong và phản ánh quan điểm riêng của tác giả, một luật sư đang sinh sống ở Hoa Kỳ.

+++++++++++++++++++++++

image075
Đấu bò tót luôn là sự kết hợp của thú vị và mạo hiểm. Những trận đấu bò tót với những nghi lễ truyền thống được các matador (đấu sĩ đấu bò) Tây Ban Nha biểu diễn ngoạn mục.

image076
Đấu sỹ Julio Aparicio, người Tây Ban Nha, bị một con bò tót móc vào họng tại trận đấu bò ở San Isidro Feria, Madrid (Tây Ban Nha) ngày 21/5. Người Đấu sĩ này được cứu sống sau 2 ca mổ còn con bò tót bị giết bởi một đấu sỹ khác. (Ảnh: Alberto Simon)


XEM THÊM:

Lý Sơn tưng bừng khai hội đua thuyền Tứ linh

22/02/2015

TTO - Sáng 22-2 (Mồng 4 tết nguyên đán Ất Mùi), tại huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi), người dân trên đảo lại tưng bừng khai hội đua thuyền đầu xuân Ất Mùi 

image077

Lễ hội đua thuyền ở Lý Sơn - ảnh: Văn Mịnh

Hội đua tưởng nhớ cội nguồn tổ tiên, các bậc tiền nhân và đội hùng binh Hoàng Sa, Trường Sa năm xưa đã có công bảo vệ biên cương tổ quốc cũng như cầu mong quốc thái dân an, người an vật thịnh, ngư dân thuận buồm xuôi gió khi vươn khơi khai thác hải sản và làm nhiệm vụ thiêng liêng bảo vệ chủ quyền tại 2 quần đảo Hoàng Sa - Trường Sa.

Lễ hội đua Tứ linh đầu Xuân mới là lễ hội lớn nhất trong năm của nhân dân đảo Lý Sơn, thể hiện nét sinh hoạt độc đáo của cư dân vùng biển và cũng là dịp để những chàng trai là những ngư dân trẻ trên đảo rèn luyện, thi thố tài năng điều khiển ghe thuyền trên biển.

Năm xưa, đây là hoạt động nhằm chọn ra những người khỏe mạnh, can trường sung vào đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc hải dưới triều nhà Nguyễn giong thuyền ra khơi cắm mốc dựng bia chủ quyền đồng thời thu lượm sản vật quý tiến vua.

Trải qua hơn 300 năm, kể từ đó đến nay, mỗi năm cứ vào dịp Tết Nguyên đán và lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, các tộc họ trên đảo lại tổ chức lễ hội đua thuyền Tứ linh để tri ân các bậc tiền nhân và cầu mong thần linh phù trợ cho mưa thuận gió hòa, nông, ngư được mùa, xóm làng bình yên.

Lễ hội đua thuyền tứ linh xuân Ất Mùi năm nay diễn ra trong 5 ngày, từ mồng 4 đến mồng 8 tết, thu hút đông đảo người dân và khách thập phương tham dự.

Sau đây là một số hình ảnh Lễ hội đua thuyền tứ linh đầu xuân mới Ất Mùi của người dân đảo Lý Sơn.

image078

Người dân trèo cả lên cây để xem lễ hội đua thuyền ở Lý Sơn - ảnh: Văn Mịnh

 

image079

Người dân và du khách xem lễ hội đua thuyền ở Lý Sơn - ảnh: Văn Mịnh

 

image080

Quyết liệt tranh tài ở lễ hội đua thuyền ở Lý Sơn - ảnh: Văn Mịnh

VĂN MỊNH
26 Tháng Hai 2015(Xem: 6796)
- Cách đây ít ngày, phóng viên phát hiện một nhóm người đào bới 1 hòn đá bán quý canxedon tại xã Đắk Gằn, huyện Đắk Mil, tỉnh Đắk Nông.
17 Tháng Hai 2015(Xem: 7319)
Qua năm 2015, tôi đã bước vào tuổi 81 rồi. Nhờ Ơn Trên, tôi vẫn còn mạnh khỏe về thể chất cũng như về tinh thần. Mỗi ngày, tôi thường đi bộ khỏang 2 tiếng đồng hồ vào cả sáng trưa, chiều tối. Nhờ vậy mà ăn ngủ tương đối thỏai mái và ít khi bị đau yếu bệnh họan lặt vặt như thường thấy nơi những người cao tuổi.
27 Tháng Giêng 2015(Xem: 7612)
TT - Người giữ chìa khóa kho vàng lúc đó là ông Huỳnh Bửu Sơn - làm việc trong ban lãnh đạo Nha Phát hành Ngân hàng Quốc gia. Dưới đây là hồi ức của ông về cuộc kiểm kê kho vàng lần cuối cùng trước khi bàn giao cho chính quyền cách mạng.
22 Tháng Giêng 2015(Xem: 7532)
Tại Anh, người dân thức dậy vào sáng hôm thứ Hai đầu tuần với tin một trong những tờ báo bán chạy nhất nước này đã lặng lẽ bỏ đi mục gây tranh cãi nhất - ảnh chụp hàng ngày cảnh một nữ người mẫu để ngực trần.
13 Tháng Giêng 2015(Xem: 8074)
Họ dáng người thì nhỏ nhắn, nói chuyện bằng những âm ngữ líu lo, thường chan nước mắm vào thức ăn và hay cầm lấy tay nhau.
11 Tháng Giêng 2015(Xem: 7816)
Theo đại diện VNA, hành khách đột tử trên máy bay tên Tr.V.N - mang quốc tịch Mỹ, ngồi tại ghế 4C (khoang thương gia) trên chuyến bay VN 503 từ Quảng Châu về TP.HCM vào ngày 10-1. 15. Hành khách Tr.V.N. đã bị ung thư phổi, sức khỏe yếu. Khi khách làm thủ tục lên máy bay về Việt Nam, nhân viên mặt đất đã nhận thấy sức khỏe của khách không tốt nên đã yêu cầu phải có xác nhận của bác sĩ tại sân bay quốc tế Bạch Vân (Quảng Châu).
08 Tháng Giêng 2015(Xem: 8664)
Một loạt các thông tin trái chiều cùng những hình ảnh xuất hiện trên mạng xã hội thời gian qua đã dẫn tới nhiều suy đoán về tình hình sức khỏe xấu đi của ông Nguyễn Bá Thanh, Trưởng Ban Nội chính Trung ương.
06 Tháng Giêng 2015(Xem: 7545)
Ngày 06/01/2015, gần 20 tổ chức xã hội dân sự Việt Nam gửi thư ngỏ đến Ban soạn thảo Tuyên bố chung của Hội nghị xã hội dân sự (XHDS) ASEAN 2015, dự kiến diễn ra cuối tháng 3/2015. Nhóm các tổ chức xã hội dân sự chưa được Nhà nước Việt Nam công nhận nói trên khẳng định cho đến nay không nhận được thông tin chính thức về hội nghị.
04 Tháng Giêng 2015(Xem: 10684)
Có được nguồn tin nội bộ từ Hà Nội, nhà báo Huy Đức, trong một stt trên facebook có tên là Truong Huy San đã cho biết rằng tin ông Nguyễn Bá Thanh được đưa về sân bay Đà Nẵng vào lúc 8g31 tối thứ ba sắp đến như trang mạng CDQL đã đưa là hoàn toàn chính xác.
30 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 9476)
Âm nhạc đôi khi chỉ là sự sắp đặt của một thứ âm thanh đặc biệt được phát ra từ cảm xúc. Không cần ghi dấu hay định tên một cách rõ ràng, người nghe vẫn có thể tìm thấy một chủ thể cảm xúc và ý niệm rất rõ ràng. Và tất cả những điều ấy, đã khiến cho hàng bao thế hệ người yêu nhạc vẫn luôn dành cho những bài không tên của nhạc sĩ Vũ Thành An một tình cảm rất đặc biệt.
28 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 7977)
Vụ tin tặc tấn công hãng Sony Pictures có thể chỉ là một cuộc ''thao dượt'' đối với đội quân chuyên gia tin học mà Bắc Triều Tiên đang có trong tay, một đội quân mà mục tiêu hoạt động là làm tê liệt toàn bộ hệ thống viễn thông của các đối phương.
16 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 7897)
Cô gái Nam Phi 22 tuổi đã đoạt giải Hoa hậu Thế giới năm 2014, trong cuộc thi hoa hậu lần thứ 64, được tổ chức hàng năm. Rolene Strauss, sinh viên y khoa, đã được trao chiếc vương miện thắng cuộc trong cuộc thi sắc đẹp hôm Chủ nhật ở London. Ước tính có đến hàng trăm triệu người trên khắp thế giới đã xem các buổi lễ này trên truyền hình.
14 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 8802)
TT - Nhắc nhớ chuyện tổ tiên truyền lưu, ông Nguyễn Văn Ngọc, hậu duệ đời thứ năm của người lính trấn thủ Nguyễn An Vĩnh, tâm sự với chúng tôi
11 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 7761)
Công an thành phố Hồ Chí Minh nói nhà văn Nguyễn Quang Lập đã “xin khoan hồng” và cam kết từ nay chỉ viết về “văn học nghệ thuật”. Trang web của cơ quan này nói an ninh đã làm việc với ông Lập vào hôm 10/12.
09 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 7592)
Ủy ban Bảo vệ Ký giả Quốc tế (CPJ) hôm 8/12 đã ra thông báo lên án tình trạng trấn áp bất đồng ngày càng tăng ở Việt Nam sau khi ông Nguyễn Quang Lập (chủ blog Quê Choa) bị bắt giữ.
07 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 7836)
Chiều 7-12, Cục Hải quan TP.HCM cho biết vừa phối hợp với Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (C47) Bộ Công an và Phòng cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (PC47) Công an tỉnh Tây Ninh bắt quả tang nữ hành khách T.K.H. (37 tuổi, quốc tịch Úc) vận chuyển trái phép 379,69 gram heroin khi làm thủ tục xuất cảnh qua cửa khẩu sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất để đi Melbourne (Úc).
02 Tháng Mười Hai 2014(Xem: 8302)
Tượng đài Nhân đạo gồm toàn chân dung 25 nhân vật nổi tiếng đấu tranh cho nhân quyền trên thế giới, trong số đó có: Martin Luther King Jr, Franklin Delano Roosevelt, Mayo Angelou, Cesar Chavez, Mahatma Gandhi, Thiền Sư Thích Nhất Hạnh…