VĂN HÓA ONLINE - DIỄN ĐÀN ĐA NGUYÊN -VĂN HÓA-LỊCH SỬ - THỨ NĂM 30 OCT 2025
What are rare earths? Đất hiếm là cái gì vậy?
Đất hiếm là gì và tại sao chúng lại quan trọng như vậy?
Reuters
Updated on: Oct 30, 2025 12:50 pm IST
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã kết thúc hội nghị thượng đỉnh tại Nam Hàn với một thỏa thuận nhằm duy trì hoạt động xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc.
Refined tellurium is displayed at the Rio Tinto Kennecott refinery, May 11, 2022, in Magna, Utah. (AP) Telua tinh chế được trưng bày tại nhà máy lọc dầu Rio Tinto Kennecott, ngày 11 tháng 5 năm 2022, tại Magna, Utah. (AP)
Dưới đây là một số thông tin cơ bản về những nguyên tố ít được biết đến đang gây xôn xao dư luận trên toàn thế giới.
CHÚNG LÀ GÌ?
Đất hiếm là một nhóm gồm 17 nguyên tố, bao gồm 15 kim loại màu trắng bạc gọi là lanthanide, hay lanthanoid, cùng với scandium và yttrium.
Giảm thuế quan, thỏa thuận đất hiếm: Trump tiết lộ các thỏa thuận được thực hiện trong cuộc gặp với Tập Cận Bình
CHÚNG ĐƯỢC SỬ DỤNG ĐỂ LÀM GÌ?
Đất hiếm, hay còn gọi là nam châm, đôi khi được dùng để chế tạo, có thể được tìm thấy với số lượng nhỏ nhưng quan trọng trong mọi thứ, từ iPhone, máy giặt đến máy bay chiến đấu F35. Chúng cũng được sử dụng trong xe điện (EV), thiết bị y tế, lọc dầu và các ứng dụng quân sự khác như tên lửa và hệ thống radar. Thiếu chúng, chuỗi cung ứng sẽ nhanh chóng bị đình trệ. Các nhà sản xuất ô tô đã buộc phải tạm dừng một số hoạt động sản xuất vào đầu năm nay sau khi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc gây ra tình trạng thiếu hụt.
XEM THÊM: Tại sao cần có một khuôn khổ dựa trên quy tắc?
CHÚNG CÓ HIẾM KHÔNG?
Chúng không hiếm theo nghĩa là không phổ biến; một số loại còn phổ biến hơn cả - như chì chẳng hạn. Nhưng chúng thường phân bố rải rác khắp vỏ Trái Đất với số lượng nhỏ và lẫn lộn với nhau hoặc với các khoáng chất khác, vì vậy việc tìm kiếm các mỏ lớn hơn rất khó khăn và tốn kém để khai thác.
NƯỚC NÀO LÀ NƯỚC SẢN XUẤT ĐẤT HẠI LỚN NHẤT?
Trong khi các nhà khoa học Hoa Kỳ đã góp phần phát triển quy trình tách và tinh chế đất hiếm vào những năm 1950, thì kể từ những năm 1980, Trung Quốc đã thống trị ngành công nghiệp này nhờ chi phí thấp hơn, các tiêu chuẩn môi trường lỏng lẻo hơn và hàng thập kỷ được chính phủ hỗ trợ. Trung Quốc chiếm khoảng 60% sản lượng khai thác toàn cầu và 90% hoặc hơn sản lượng tinh chế và sản lượng nam châm đất hiếm.
Các dự án đang được triển khai trên khắp Hoa Kỳ, Châu Âu và Úc để xây dựng một chuỗi cung ứng thay thế, nhưng sẽ mất nhiều năm để sản xuất được số lượng đáng kể. Trong khi đó, Trung Quốc đang hạn chế xuất khẩu ngày càng nhiều các nguyên tố và thiết bị cần thiết để khai thác và tinh chế chúng.
TÊN CỦA CHÚNG LÀ GÌ?
Theo thứ tự trong bảng tuần hoàn, chúng là: scandi, ytri, lanthanum, xeri, praseodymi, neodymi, promethium, samari, europi, gadolinium, terbi, dysprosi, holmium, erbi, thuli, ytterbi và luteti.
TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CỦA CHÚNG LÀ GÌ?
Việc xử lý đất hiếm thường liên quan đến việc sử dụng dung môi, có thể tạo ra chất thải độc hại gây ô nhiễm đất, nước và khí quyển. Các công nghệ thân thiện với môi trường hơn đang được phát triển, nhưng chúng vẫn chưa được sử dụng rộng rãi. Một số loại quặng đất hiếm cũng chứa thori hoặc urani phóng xạ, thường được loại bỏ bằng axit.
Vì lý do này, việc phát triển ngành này phải đối mặt với các rào cản về quy định liên quan đến sức khỏe và môi trường.
* (Bài viết của Jason Neely và Eric Onstad tại London và Lewis Jackson tại Bắc Kinh)
Đất hiếm họp ở Nam Hàn: Tổng thống Trump & Chủ tịch Tập ‘hài lòng’
Xung đột thương mại được xoa dịu sau thượng đỉnh Mỹ-Trung. Sau cuộc họp tại Busan, Nam Hàn 30/10/2025, tổng thống Donald Trump và chủ tịch Tập Cận Bình đạt được thỏa thuận về đất hiếm, về xuất nhập khẩu đậu nành và về giảm mức thuế đối ứng của Mỹ đối với hàng Trung Quốc. Nhà Trắng nói đến một cuộc trao đổi « tích cực ». Bắc Kinh phản ứng chừng mực hơn.
RFI 30/10/2025
Tổng thống Donald Trump (T) và Chủ tịch Tập Cận Bình tại sân bay quốc tế Gimhae ở Busan, Nam Hàn, ngày 30/10/2025. © Mark Schiefelbein / AP
Thùy Dương | Thanh Hà | Trần Công
Sau cuộc họp trong gần hai giờ đồng hồ tại một căn cứ quân sự ở thành phố cảng Busan, tổng thống Mỹ hài lòng về một cuộc trao đổi « tích cực », với « nhiều kết quả tốt đẹp ». Donald Trump thậm chí tin rằng đôi bên « có thể ký được một thỏa thuận thương mại ngay hôm nay » và đánh giá thượng đỉnh đầu tiên với lãnh đạo Trung Quốc trong nhiệm kỳ 2 là một « thắng lợi vẻ vang ».
Về phía Bắc Kinh, phản ứng của chủ tịch Trung Quốc chừng mực hơn. Bắt đầu cuộc họp, Tập Cận Bình xác định rõ « việc hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có xung khắc là chuyện bình thường », tuy nhiên hai nước « đã tiến hành đàm phán, thảo luận rộng rãi và đạt được đồng thuận để giải quyết các ấn đề tồn tại ».
Thông tín viên Trần Công tại Hàn Quốc cho biết cụ thể về những kết quả Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đạt được sau cuộc họp tại Busan hôm nay:
Theo tuyên bố của ông Trump trên chuyến bay trở về Mỹ, Trung Quốc cam kết hợp tác chặt chẽ với Mỹ trong việc ngăn chặn ma túy fentanyl, nguyên nhân gây ra khủng hoảng nghiện opioid tại Mỹ. Để đáp lại, Mỹ giảm thuế « phạt fentanyl » đối với Trung Quốc từ 20% xuống còn 10%. Như vậy là mức thuế đối ứng trung bình từ khoảng 55% giảm xuống còn 45%. Đổi lại, Bắc Kinh đồng ý hoãn trong một năm việc áp dụng lệnh kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, một trong những nguyên liệu chiến lược đối với ngành công nghiệp bán dẫn và năng lượng xanh toàn cầu. Ông Trump khẳng định « vấn đề đất hiếm đã được giải quyết và Trung Quốc sẽ tiếp tục bảo đảm nguồn cung ứng trong thời gian tới. »
Đồng thời, Bắc Kinh cũng sẽ tái khởi động việc mua nông sản Mỹ, đặc biệt là đậu nành, vốn bị tạm dừng trong giai đoạn căng thẳng thương mại trước đó. Hai bên cũng thảo luận về vấn đề bán chip AI của Mỹ cho Trung Quốc. Theo lời ông Trump, « không chỉ riêng dòng Blackwell mới nhất của Nvidia, mà nhiều loại chip khác cũng đang được xem xét. » Washington cho rằng việc cho phép bán các dòng chip không quá nhạy cảm có thể giúp duy trì vị thế dẫn đầu của Mỹ trong ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo toàn cầu.
Ngoài ra, Hoa Kỳ đã đồng ý tạm hoãn cuộc điều tra thương mại đối với ngành đóng tàu và hàng hải Trung Quốc, lĩnh vực mà Washington cáo buộc Bắc Kinh « trợ cấp và cạnh tranh không công bằng. » Quyết định này được đưa ra sau khi Nam Hàn tuyên bố đầu tư 150 tỷ đô la vào ngành đóng tàu Mỹ, hỗ trợ chương trình phục hưng công nghiệp hàng hải mà ông Trump đang thúc đẩy.
Về mặt ngoại giao, tổng thống Trump tiết lộ ông sẽ thăm Trung Quốc vào tháng 04/2026, và ngay sau đó chủ tịch Tập Cận Bình sẽ có chuyến thăm đáp lễ tới Washington hoặc tiểu bang Florida. Hai nhà lãnh đạo đồng thời bày tỏ mong muốn nối lại cơ chế đối thoại cấp cao thường niên để « đặt lại khuôn khổ quan hệ Mỹ–Trung trên nền tảng cạnh tranh có kiểm soát. »
Bắc Kinh cũng vừa xác nhận « ngừng các quyết định hạn chế xuất khẩu đất hiếm trong vòng một năm ». Rời Busan và trên đường trở về Washington, tổng thống Trump cho biết Trung Quốc « bắt đầu đàm phán về khả năng mua năng lượng của Mỹ ». Tuy nhiên, hãng tin AP ghi nhận Đài Loan và Nvidia là hai hồ sơ mà lãnh đạo Mỹ-Trung tránh đề cập đến trong cuộc gặp lần này. Tổng thống Donald Trump và chủ tịch Tập Cận Bình cũng không ra thông cáo chung.
Đất hiếm ở Việt Nam:
Việt Nam không còn đứng thứ 2 thế giới về trữ lượng đất hiếm sau khi cơ quan Hoa Kỳ cắt giảm ước tính
VOA 13/03/2025
Các lớp quặng đất hiếm lộ thiên gần mỏ Nậm Xe ở tỉnh Lai Châu miền núi phía bắc Việt Nam.
Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ đã điều chỉnh đáng kể ước tính về trữ lượng đất hiếm của Việt Nam từ 22 triệu tấn xuống còn 3,5 triệu tấn, một thay đổi nếu được xác minh có thể ảnh hưởng đến tham vọng trở thành cường quốc đất hiếm của quốc gia Đông Nam Á.
Đất hiếm là loại khoáng sản đặc biệt được sử dụng trong nhiều ngành công nghệ kỹ thuật cao, bao gồm xe điện, pin ô tô và năng lượng tái tạo, cũng như được ứng dụng trong các sản phẩm điện tử và quân sự.
Trong đợt điều chỉnh mới nhất được công bố trong báo cáo 2025, ước tính của USGS đã đưa Việt Nam từ vị trí thứ hai trong danh sách các quốc gia có trữ lượng lớn nhất của cơ quan này xuống vị trí thứ 6, sau Trung Quốc, Brazil, Ấn Độ, Úc và Nga.
Theo báo cáo của USGS, Việt Nam chỉ khai thác được 300 tấn oxit đất hiếm vào năm ngoái, không đổi so với một năm trước đó.
Trong những năm gần đây, chính phủ Việt Nam thường trích dẫn trữ lượng đất hiếm của mình là một trong những lợi thế cho sự phát triển công nghệ trong tương lai, nhưng sản xuất hàng loạt vẫn chưa bắt đầu.
Kể từ năm 2017, USGS bắt đầu đưa ra thống kê về trữ lượng 22 triệu tấn đất hiếm của Việt Nam, tương đương với Brazil lúc đó và chỉ sau Trung Quốc (44 triệu tấn) và trên Nga (18 triệu tấn). Trong tổng số 90 triệu tấn đất hiếm trên toàn cầu theo ước tính mới nhất của cơ quan Hoa Kỳ, Trung Quốc vẫn đứng đầu với 44 triệu tấn, theo sau là Brazil với 21 triệu tấn, Ấn Độ với 6,9 triệu tấn, Úc với 5,7 triệu tấn và Nga với 3,8 triệu tấn.
So với điều chỉnh mới nhất được đưa ra, trữ lượng đất hiếm của Việt Nam “mất đi” 18,5 triệu tấn.
Trả lời VOA về lý do có sự chỉnh sửa lớn như vậy qua email, chuyên gia về hàng hóa đất hiếm của USGS Dan Cordier nói rằng "các bản cập nhật về trữ lượng đất hiếm trong Tóm tắt hàng hóa khoáng sản năm 2025 cho Việt Nam dựa trên thông tin mới và dữ liệu và thông tin đã được điều chỉnh từ các báo cáo và nguồn của chính phủ".
Việc khai thác đất hiếm của Việt Nam cũng đã giảm mạnh, theo ước tính của USGS vào năm ngoái. Cơ quan này dự báo sản lượng đất hiếm của Việt Nam còn giảm thêm nữa trong khi báo cáo về sự gia tăng sản lượng của Trung Quốc.
Nói với VOA vào năm ngoái về sự sụt giảm sản lượng của Việt Nam, ông Cordier cho biết Việt Nam được biết đến là có “lịch sử xuất khẩu sang Trung Quốc” khoáng vật cát nặng chứa đất hiếm. Các mỏ đất hiếm lớn của Việt Nam tập trung nhiều ở các tỉnh miền núi phía bắc giáp với Trung Quốc.
Theo một kế hoạch của chính phủ Việt Nam về khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm với tầm nhìn đến năm 2050, Việt Nam dự kiến sẽ khai thác khoảng 2 triệu tấn quặng đất hiếm nguyên khai mỗi năm đến năm 2030.
Vào tháng 9/2023, Hoa Kỳ đã ký kết các thỏa thuận với Việt Nam về chất bán dẫn và khoáng sản quan trọng khi Hà Nội nâng cấp quan hệ với Washington lên tầm ngoại giao cao nhất.
Trong tuần này, Việt Nam dự kiến sẽ ký các hiệp định với Hoa Kỳ khi Bộ trưởng Thương mại Nguyễn Hồng Diên gặp gỡ các quan chức thương mại và năng lượng trong chuyến thăm Mỹ dự kiến bắt đầu từ ngày 13/3.
(Bản tin được cập nhật với phần trả lời của USGS cho VOA)
